Η Κατερίνα Γραμματικού μιλάει για το βιβλίο της "Λέξεις που συνθέτουν ένα γράμμα"

Η Κατερίνα Γραμματικού μιλάει για το βιβλίο της "Λέξεις που συνθέτουν ένα γράμμα"
στην παρουσίαση του βιβλίου στο Ναύπλιο

Σάββατο 14/5/2022 

Με τη γλώσσα μπορείς να συμφιλιωθείς με τα τραύματά σου.

Ευχαριστώ όλους σας που ήρθατε έως εδώ, στο φιλόξενο καφέ Σταθμός.

Ευχαριστώ τις εκδόσεις Άπαρσις, τον Γιώργο Ευσταθίου και την Κατερίνα Θανοπούλου, τους ομιλητές Θεοδόση Σπαντιδέα και Κυριάκο Σάμιο ¬ και τον Ψυχαναλυτική Νίκο Παπαχριστόπουλο που έχουμε την χαρά να βρίσκεται στην παρέα μας ¬ Επίσης, την Αρρήτη Κεχαγιά που ερμηνεύει κομμάτια του κειμένου. Ευχαριστώ από καρδιάς την Σοφία Κουγιά και τον Δημήτρη Γαλάνη, την οικογένειά μου και τα φιλαράκια μου.

«Εμείς,/ καθένας από μάς,/ κρατάμε μέσα στη γροθιά μας/ τους κινητήριους ιμάντες του σύμπαντος…» έγραφε ο Μαγιακόφσκι στο ποίημα  «Σύννεφο με παντελόνια» [απόδοση του Γιάννη Ρίτσου].

Όταν ψάχνεις νοήματα πίσω από τις λέξεις δεν έχεις καιρό για πόλεμο.

Λέξεις οι στίχοι.

Λέξεις οι φωνές του είδους μας. Στοιχισμένες μοιάζουν με τραίνα που μεταφέρουν νοήματα και για εμπορεύματα στα βαγόνια κάθονται έπη, μοιρολόγια, νανουρίσματα, ιαχές, παραβολές, προσευχές, δημοτικά τραγούδια και παραλογές, θεατρικά έργα, άρθρα εφημερίδων, επιστήμη, λογοτεχνία.

Οι λέξεις θυμίζουν την ακοή μας, τους εαυτούς μας. Τσακίζουν και κλαίνε, γελάνε, χαίρονται και πενθούν με την απώλεια. Ενίοτε λυγίζουν κι αυτές, περνούν στη λήθη και τον αφανισμό. Αποτελούν το μεταστάδιο των συμβόλων και των ιερογλυφικών, την εξέλιξη της βραχογραφίας και των αρχέγονων εικονογραμμάτων.

Πίσω από τις λέξεις κρύβεται το παρελθόν των αστεριών –ίσως ο μικρός τους θάνατος φωτίζει την ύπαρξή μας. Εμείς τις ζωντανεύουμε, μιλώντας τες, γράφοντάς τες. 

-----Μαζεύω από μικρή λέξεις. -----

Τις κρατάω όπως ένα παιδί κρατά τρυφερά στη παλάμη του ένα ανθάκι, για να το πάει δώρο στη μητέρα.

……………………………………

Οι λέξεις εδώ μοιάζουν συνθέσεις με χρωματικές συγκρούσεις, χωρίς να έχουν πάντα αρμονία, ρυθμό, ομοικαταληξία’ έχουν μουσικές εξάρσεις και υφέσεις, ένα κρεσέντο παροξυσμού με ιντερλούδια μεσολαβούν στα μέρη του κειμένου. 

Το κείμενο στην αφηγηματική του άρθρωση λειτουργεί χωρίς συμβάσεις και ορθολογιστικές συμπεριφορές, χωρίς περιττά κοσμητικά. Έγινε σουρεαλιστικό, μα πριν απ’ όλα ήταν ντανταϊστικό, γλωσσολογικά ακατέργαστο ως ένα βαθμό, τραχύ πεδίο, δόκιμος λόγος… όπως ο Πικάσο παίρνει από την αφρικανική τέχνη τις μάσκες για να φτιάξει με αδρές γραμμές τα πρόσωπα στις Γυναίκες της Αβινιόν.

Είναι φουτουριστικό, γιατί απαντώντας μέσα μου την αρχή της αιτιότητας, ο λόγος δεν χρειαζόταν να είναι αυστηρά έμμετρος, μου αρκούσε να πεζογραφώ. Η μελωδία ενυπάρχει ωστόσο. Μπόρεσα να ξεφύγω από τα αδιέξοδα της σύνταξης και γραμματικής, της λογικής, χρησιμοποιώντας μια γλώσσα που αποδομεί και ταυτόχρονα λυτρώνει, θεραπεύει, βάζοντας σε τυχαία διάταξη ουσιαστικά και επιρρήματα’ κατάργησα τα πολλά κόμματα, ρηματικές κλίσεις εμφανίζονται με διαφορετικό υποκείμενο, χωρίς πιστεύω έντονους ακροβατισμούς, ενώ ελεύθερες λέξεις πετούν και η φαντασία δεν κρέμεται από πουθενά αλλού παρά στο ασυνείδητο.

 Έπειτα θα πω γιατί Θυμώνω όταν γράφω.

Να μπορούσα ν’ αλλάξω τα πράγματα, ναι, θα το έκανα, να γινόταν ένα μικρό θαύμα στη ψυχιατρική, στην κάθε περίπτωση ιδιοπάθειας, να καταγγείλω έναν πόλεμο, την δυστυχία, θα το έκανα. Τότε όμως ίσως να μην χρειαζόμουν τη γραφή. Διαμαρτύρομαι όπως κάποτε με τα πολυπρισματικά αντικείμενακαι τις αφαιρετικές προοπτικές που έβαζε ένας μοντερνιστής ζωγράφος, εναντιωμένος με την άνοδο του Ναζισμού.

Βρήκα κι εγώ έναν τρόπο να μιλήσω για το πανανθρώπινο άγχος που σχετίζεται με τον χρόνο; Αν μπορούσα να ταξιδέψω πίσω στο χρόνο, όπως επιστήμονες διατείνονται, μιλώντας για ποζιτρόνια και ταξιδιώτες από το μέλλον’ μήπως τελικά μιλάω κι εγώ για αθανασία; 

Χρησιμοποιώ Λέξεις όπως: θύμηση και μνήμη, κάνοντας υπαινιγμό στον ιππόκαμπο και στο Δεξί ημισφαίριο που φτιάχνει νευρώνες-κύτταρα σε ένα υγιή άτομο. Αν και υπάρχει και η συμβολική διάσταση των αντανακλάσεων της μνήμης που ενίοτε γίνεται βασανιστική ως θύμηση.|| Βάζω τίτλους όπως «κατάργηση της ύλης» ως μορφή αμφισβήτησης και «αφθαρσία» της ύλης εφόσον μας εμπεριέχει.|| Βάζω το πολύτιμο οξυγόνο παρότι από την έλλειψή του έγινε η «αρχέγονη σούπα» και κατά την θεωρία του Οπάριν μέσα της κολυμπάμε.||Ύστερα είναι η πείνα και η αδηφαγία από την οποία κρατώ το πρόθεμα Άδης ή Άιδης («Ο μη ορατός τόπος») ή το επίρρημα Άδην (επάρκεια, με αφθονία). Σαρκάζω τη χόρταση, όχι ως πληρότητα ή ευδαιμονία, αλλά ως ύπαρξη και ανυπαρξία στη δυαδικότητα 1 και 0… Αναφέρομαι στον Χρόνο - Μοίρα ή αλλιώς Τυχαίο, που σαν νόμος εμπερικλείει όλους τους άλλους και παρόλα αυτά παραμένει ανεξήγητος.

Τα δίπολα επίσης των σχέσεων: Χρόνος –Συνείδηση και Πνεύμα – ‘Υλη με έκαναν να ανατρέξω στη Δημιουργική Εξέλιξη του Μπεργκσόν (1907). 

 Η αστρόσκονη, μια λέξη που ενώ μ’ αρέσει κάπου με ενοχλεί, γιατί ενώ μας γεννά, μας τρώει. Αναρωτιέμαι για το σώμα και το νου, τα ξεχωρίζω, ξέρω καλά πως δεν είναι ίδια, αλλά υπάρχουν μέσα στον ίδιο μικρό πλανήτη, το ον το οποίο είμαστε…

 Αναφέρομαι στη Μάνα – Όλον- Σύμπαν, κατά το «ΈΝ το Παν» του Παρμενίδη, όπως το διαβάζω στο Δαιμόνιο του Θεοτοκά.

……………………………………..

Ουσιαστικά τα κάνω ρήματα, για να μιλήσω για στέρηση Χαράς, Ευτυχίας, Ευδαιμονίας, μιλώντας για Πάθος, Πένθος, Μίσος (Πενθώ, Μισώ για εκείνους που δεν νιώθουν, δεν ποθούν, στερούνται ηδονής… για να καταφύγω στον Καβάφη).

Αν, αναρωτιέμαι, μαζί με τον Νου (Νους είναι ο Λόγος), και μέσω συνειδητότητας, μπορούσαμε να φτιάξουμε μια άλλη πραγματικότητα, δεν θα τα καταφέρναμε;

;Ένα μικρό σύμπαν δεν έχουμε όλοι μέσα μας - αν τα ενώσουμε δεν θα αλλάξουμε το Όλον;

Το κείμενο αν και αυτοαναφορικό [επηρεασμένη από γάλλους συγγραφείς] θαρρώ πως έχει πολλές αναγνώσεις. Ο Μπάρτ μιλάει για κάθε κείμενο ότι είναι πληθυντικό, δλδ, όσο περισσότεροι αναγνώστες, τόσο περισσότερες παραφράσεις και μεταφράσεις του έργου. Και τέλος κάτι άλλο. Γιατί με το ασυνείδητο, ίσως με ρωτήσει κάποιος;

Το ασυνείδητο εκφρασμένο προς τα έξω σε αιθέριες εικόνες, μέσα σε μυστικιστική διάσταση, είναι οι πίνακες του Νταλί –επηρεασμένος από τις Φροϋδικές θεωρίες και την Κβαντομηχανική- καλεί τον παρατηρητή σε διαφορετικές ερμηνείες, ανάλογα με τον εσωτερικό του κόσμο, επιμηκύνοντας έτσι τον χρόνο, μια ξεχωριστή διάσταση.

Να αναφέρω ότι Πεζοποιήματα έχουν γράψει:

Ο γενάρχης του είδους Μπωντλαίρ - ο Καβάφης με τα «αποσιωπημένα» πεζά του ποιήματα - ο Παλαμάς - ο Νίκος Φωκάς – ο Αργύρης Χιόνης - η Μαρία Τζανάτου – η Μαρία Καβούρι κ. α. Στην Αυτόματη γραφή θα αναφέρω την Υψικάμινο του Εμπειρίκου. Σουρεαλιστές υπήρξαν αρκετοί έλληνες όπως ο Εγγονόπουλος, ο Νάνος Βαλαωρίτης κ.ά. Δείγματα Μαγικού ρεαλισμού στην Ελλάδα έχουμε από την Μαργαρίτα Καραπάνου και την Ζυράνα Ζατέλη.

Κοντά λοιπόν στην πανσέληνο του Μαΐου μαζί με την ολική έκλειψη της Σελήνης, πλησιάζοντας τη μεσοΠεντηκοστή είναι τα γενέθλια του Βούδα. Κάποιοι προετοιμάζουν τη μεγάλη Βεσάκ, ένα φεστιβάλ για την γέννηση, τη φώτιση και το θάνατο¬ Λέξεις σας κάλεσαν στο σταθμό του τραίνου, εδώ στο Ναύπλιο. Αν και άπαρσις είναι ναυτικός όρος, ελπίζω να βγείτε από το βαγόνι έχοντας κάνει ένα ωραίο ταξίδι.

Σας ευχαριστώ.