Η φιλόλογος/λογοτέχνης Καίτη Καρβούνη Γκατζή μιλάει για το βιβλίο "Σταγόνες μνήμης" του Χρήστου Τρικαλινού

"Σταγόνες μνήμης"

Χρήστος Τρικαλινός

Καίτη Καρβούνη Γκατζή
Φιλόλογος/Λογοτέχνης.

Ομιλία από την παρουσίαση του βιβλίου του Χρήστου Τρικαλινού: «ΣΤΑΓΟΝΕΣ ΜΝΗΜΗΣ»
10/11/2021

Στη σημερινή παρουσίαση του βιβλίου «Σταγόνες Μνήμης» του αγαπητού μου φίλου Χρήστου Τρικαλινού προσθέτω κι εγώ την πινελιά μου εστιάζοντας το θέμα μου σε «Σταγόνες», που φέρνουν μνήμες παιδικών -μαθητικών χρόνων του Χρήστου στον Αλμυρό.

Ήμουν κι εγώ ανάμεσα στους ρέκτες των σποραδικών προσωπικών ιστοριών της ζωής του, που ανέβαζε ο Χρήστος στο διαδύκτιο, και εξέφραζα διακριτικά την επιθυμία μου να τις δω κάποτε στο σύνολο συγκροτημένες σε βιβλίο. Ήξερα όμως πως ένα τέτοιο διάβημα ήθελε τον χρόνο του! Βασανίζεται ο συγγραφέας, όταν πρόκειται να εκθέσει δίχως μυθοπλαστική κάλυψη προσωπικά βιώματα, που έχουν επιδράσει έντονα στο θυμικό του. Με ένα «ούπω καιρός» όμως εγώ αισιοδοξούσα πως αργά γρήγορα θα έπαιρνα στα χέρια μου το βιβλίο δώρο, όπως το χαρακτήριζα.
Είχα τους προσωπικούς μου λόγους για τον συγκεκριμένο χαρακτηρισμό. Οι ιστορίες του Χρήστου, που αφορούσαν στα χρόνια της ζωής του στον Αλμυρό, ξυπνούσαν και τη δική μου μνήμη. Με τον Χρήστο είμαστε δεμένοι με τα δεσμά της κοινής τοπικής καταγωγής και της κοινής χρονικής περιόδου ζωής. Είμαστε και οι δυο Αλμυριωτάκια και συνομήλικα με ελάχιστη χρονική απόκλιση. Τα παιδικά, μαθητικά χρόνια της ζωής του Χρήστου στον Αλμυρό έχουν κοινούς δεσμούς με τα δικά μου. Ο κοινωνικός και εκπαιδευτικός αντίκτυπος στην καθημερινότητά μας ήταν κοινός παρ’ όλη τη διαφορά του φύλου.
Γνωριζόμαστε από παιδιά, αλλά δε θυμάμαι να αποτολμήσαμε ποτέ έναν υποτυπώδη χαιρετισμό, πόσο μάλλον μια φιλική επαφή στη στενόμυαλη κοινωνία της εποχής μας.

Όταν τον περασμένο Αύγουστο μού έστειλε το νέο του βιβλίο, μόλις διάβασα τον τίτλο «Σταγόνες Μνήμης», κατάλαβα πως επρόκειτο για το αναμενόμενο βιβλίο δώρο. Το ρούφηξα στην κυριολεξία εντρυφώντας στα γεγονότα και απολαμβάνοντας το ύφος γραφής, το εναρμονισμένο προς το θέμα αναφοράς, στην ταχύτητα εξέλιξής του, στον επιταχυνόμενο ρυθμό αγωνίας του αναγνώστη και στην έγκαιρη κάθαρση, συναισθηματική του αποφόρτιση. Διαπίστωσα πως οι «Σταγόνες Μνήμης» προϊούσης της ανάγνωσης δε βιώνονται ως σταγόνες, γιατί σαν καταρράκτες ωθούν δυναμικά τον αναγνώστη να ανατρέξει στην ιστορία και στα ιστορικά γεγονότα, που στιγμάτισαν κοινωνικές συμπεριφορές, οικογενειακές διαδρομές, αναγκαστικές ατομικές επιλογές. Το ενδιαφέρον του βιβλίου ξεπερνά τις τοπικές κοινωνίες γίνεται πανελλήνιο.

Από το πρώτο κεφάλαιο, «Το Νησί», ο αναγνώστης αντιλαμβάνεται σαφώς πως η ζωή του Χρήστου θα εξελιχθεί σε πολυκύμαντη. Βλέπει πως από τη νηπιακή κιόλας ηλικία αποχωρίζεται τους γονείς του, οι οποίοι διώκονται για την αντιστασιακή τους δράση και τις κομμουνιστικές τους πεποιθήσεις. Η γιαγιά και δυο θείες αναλαμβάνουν την κηδεμονία του, την κάλυψη των αναγκών, τη διαπαιδαγώγηση και μόρφωσή του. Ο δημοκρατικός κόσμος του Αλμυρού σεβόταν και θαύμαζε κρυφά-φανερά αυτές τις γυναίκες. Οι θείες δεν παντρεύτηκαν, δεν είχαν προσωπική ζωή, τάχθηκαν στον αγώνα να μορφώσουν τον Χρήστο και να του μεταλαμπαδεύσουν το ψυχικό σθένος των γονιών του για αγώνες για το δίκαιο των λαών. Ο Χρήστος γνώρισε τη φωνή της μητέρας του στα 18, και τον πατέρα νωρίτερα έγκλειστο σε φυλακή.

Θυμάμαι τον Χρήστο στον Αλμυρό, στα μαθητικά του χρόνια. Ήταν το πιο καθαρό παιδί, το πιο καλοντυμένο και με τις πιο πολλές γνώσεις! Κινητή εγκυκλοπαίδεια. Μιλούσε ξένες γλώσσες, ήταν στην τάξη του ο πρώτος μαθητής, ήταν κοινωνικός, παιγνιδιάρης και σκανταλιάρης.
Αυτό το χαρισματικό παιδί σε μια ευνομούμενη, ελεύθερη κοινωνία θα θεωρούνταν καμάρι και με περηφάνια όλοι θα μιλούσαν γι’ αυτό. Δυστυχώς στον Αλμυρό, που τον «έσκιαζαν » οι μηχανισμοί στήριξης του μετεμφυλιακού καθεστώτος, οι γόνοι των κομμουνιστών και ειδικά των προβεβλημένων, όπως ήταν οι γονείς του Χρήστου, θεωρούνταν επικίνδυνοι και ο μηχανισμός καταπίεσης, συρρίκνωσης, εξόντωσής τους βρισκόταν σε εγρήγορση μην τυχόν χαθεί κάποια ευκαιρία.
Μαθητής Γυμνασίου ο Χρήστος σε παρέλαση εθνικής γιορτής παρήλασε ως σημαιοφόρος των προσκόπων και δέχθηκε αντί συγχαρητηρίων, όπως θα ήταν φυσιολογικό, μια παράλογη αντίδραση, σημείο των καιρών, αρχικά από τους συμπολίτες του και σε δεύτερο χρόνο από το σώμα των καθηγητών του. Ελάχιστοι από τους πολίτες του Αλμυρού, άμα τη εμφανίσει του σημαιοφόρου Χρήστου τόλμησαν το χειροκρότημα. Κάποιων οι ψίθυροι έγιναν σούσουρο, κάποιοι έσκυψαν το κεφάλι ντροπιασμένοι από τη δειλία τους να υψώσουν το ανάστημά τους και να φωνάξουν ένα «μπράβο». Την επόμενη ημέρα στο Γυμνάσιο, μετά την καθιερωμένη προσευχή ο γυμνασιάρχης ξέσπασε το αντικομουνιστικό του μένος μέσα από ένα απάνθρωπο, αντιπαιδαγωγικό λογύδριο στοχεύοντας στον σημαιοφόρο Χρήστο Τρικαλινό. Η αντίδραση του νεαρού μαθητή προοιώνισε την κατοπινή πορεία του. Υποσχέθηκε στον εαυτό του πως κάποια μέρα θα τους έκανε όλους να καταλάβουν…

Στην προτελευταία τάξη του Γυμνασίου μια τριήμερη αποβολή που του επεβλήθη λόγω μήκους μαλλιών χτύπησε το καμπανάκι του άμεσου κινδύνου να αποκλειστεί από τις εισαγωγικές εξετάσεις για το Πανεπιστήμιο. Η πιθανότητα μείωσης της διαγωγής ήταν ορατή και η απόφαση του οικογενειακού συμβουλίου υπήρξε έγκαιρη και ξεκάθαρη: Αλλαγή σχολικού περιβάλλοντος για να προστατευτεί το αγόρι από σπιούνους, υπέρμαχους της επιβεβλημένης τάξης και ηθικής του συστήματος. Έτσι, ο Χρήστος βρέθηκε μαθητής στον Βόλο, συνεχίζοντας τον αξιοπρεπή δρόμο της προόδου. Διακρίθηκε για τις γνώσεις και την ευφυΐα του. Και όταν βραβεύτηκε στον διαγωνισμό της Μαθηματικής Εταιρείας, οι γνωρίζοντες τα του Αλμυρού εξεπλάγησαν από το μέγεθος της υποκρισίας του Γυμνασιάρχη του Αλμυρού, που επεχείρησε την οικειοποίηση της βράβευσης διακηρύττοντας πως ο Τρικαλινός ήταν δικός τους μαθητής… Για τον Χρήστο αυτή η επιτυχία ήταν η πρώτη του εκδίκηση. Ακολούθησαν πολλές.

Από τη χρονιά που έφυγε για τον Βόλο οι δρόμοι μας χωρίστηκαν κι αν μάθαινα κάτι από τη ζωή του ήταν πενιχρές, σκόρπιες πληροφορίες. Η τύχη το έφερε μετά από άπειρα χρόνια, μεγάλοι πια, να ανταμώσουμε, να θυμηθούμε τα παλιά, να ξεδιπλώσουμε τους χάρτες πορείας της ζωής μας, να γίνουμε φίλοι.
Οι «Σταγόνες Μνήμης» συνθέτουν τη συναρπαστική ζωή του Χρήστου, την τόσο πλούσια σε εμπειρίες, που σπάνια συναντά κανείς έξω από τις σελίδες των παραμυθιών. Για μένα πρωτεύοντα ρόλο παίζουν οι «Σταγόνες» της ιδιαίτερης πατρίδας μας. Δε φεύγει από τη μνήμη μου το πείσμα του αμούστακου παιδιού στον Αλμυρό, που αντέκρουε τις επιθέσεις εναντίον του όσων ήθελαν να τον κάνουν ένα άβουλο, φοβισμένο ανθρωπάκι κρυμμένο στα ανήλιαγα του κοινωνικού περιθωρίου. Που έπεφταν πάνω του μαύρα κοράκια με νύχια γαμψά να τον κατασπαράξουν, και προσέκρουαν στο ατσάλινο πείσμα του να διαμορφώσει το «εγώ» του Χρήστου Τρικαλινού πάνω στα πατρογονικά ιδανικά.
Σ’ ευχαριστώ Χρήστο για τις εκρήξεις της δικής μου μνήμης και τα συμπαρομαρτούντα συναισθήματα που μου προκάλεσαν οι δικές σου «Σταγόνες Μνήμης», που αναφέρονται στον τόπο μας!-