Η φιλόλογος-συγγραφέας Ευαγγελία Μινάρδου-Αδάμου μιλάει για το βιβλίο "Πατρίδα ξένη" της Μάγδας Παπαδημητρίου-Σαμοθράκη

ΜΑΓΔΑ ΠΑΠΑΔΗΜΗΤΡΙΟΥ-ΣΑΜΟΘΡΑΚΗ, «ΠΑΤΡΙΔΑ ΞΕΝΗ»
Μια αναγνωστική προσέγγιση

Γράφει η Ευαγγελία Μινάρδου-Αδάμου
Φιλόλογος-συγγραφέας

Αγαπητοί φίλοι
Με ένα ερώτημα θα ξεκινήσω: Γιατί κάποιος γράφει ένα βιβλίο; Πολλές απαντήσεις έχουν ειπωθεί και γραφτεί. Η Μάγδα, διά στόματος του ήρωά της Ζαχαρία Ναχμία, δίνει εξαρχής το στίγμα της: « Γράφοντας, θα βρω το κλειδί για τη σωτηρία της ψυχής μου», γράφει ο ήρωας της Μάγδας. Και πολλοί από εμάς προσυπογράφουμε.

Και γιατί κανείς επιλέγει να διαβάσει ένα συγκεκριμένο βιβλίο; Πολλούς λόγους μπορούμε να επικαλεστούμε για την επιλογή του βιβλίου της Μάγδας Παπαδημητρίου–Σαμοθράκη, «Πατρίδα ξένη». Ο ίδιος ο τίτλος είναι μια πρόκληση για περισυλλογή: Πώς μπορεί η πατρίδα να είναι «ξένη»; Η πατρίδα μας είναι η κοιτίδα, το λίκνο της ύπαρξής μας, κομμάτι αναπόσπαστο του εαυτού μας, στοιχείο της ταυτότητάς μας. Πότε μια πατρίδα καθίσταται άραγε «ξένη»; Μόνο όταν κανείς την εγκαταλείψει οριστικά, εκούσια ή ακούσια; Ή μήπως κι όταν αυτή αλλοτριώνεται, ξεπουλιέται στο όνομα των συμφερόντων, προδίδεται από τα ίδια της τα τέκνα, γίνεται έρμαιο πολιτικών παθών και σπαραγμών, συχνά αδελφοκτόνων;

Πολλά τα ερωτήματα που θέτει η Μάγδα σε τούτο της το μυθιστόρημα, που είναι όντως μύθος και Ιστορία μαζί, αρμονικά συνταιριασμένα και δεμένα αξεδιάλυτα μέσα από τις ζωές των ηρώων της, που πορεύονται σε μια Ελλάδα που αγωνίζεται να βρει το πρόσωπό της, μέσα σε τέσσερις δεκαετίες του εικοστού αιώνα, από το 1935 έως το 1975, βιώνοντας συγκλονιστικά ιστορικά γεγονότα που αφήνουν το στίγμα τους στη ζωή τους, την καθορίζουν, όσο και οι προσωπικές επιλογές τους, οι κοινωνικές επιταγές, ο χαρακτήρας τους, τα πάθη τους.

Οι πρωταγωνιστές στο βιβλίο της Μάγδας είναι βαθιά ανθρώπινοι, δεν είναι καρικατούρες. Πονούν, αγαπούν, προδίδουν, γίνονται ήρωες, αγωνίζονται, νικούν και νικιούνται. Είναι σαθροί και μεγαλειώδεις. Είναι αληθινοί άνθρωποι. Η συγγραφέας διεισδύει στην ψυχή τους, τους ζωγραφίζει ανάγλυφα, αναδεικνύοντας τα στοιχεία εκείνα που καθορίζουν τη συμπεριφορά τους και προοιωνίζονται την πορεία τους, μέσα στα δόντια της Ιστορίας.

Β’ Παγκόσμιος, Κατοχή, Εμφύλιος, Δικτατορία των Συνταγματαρχών , το φάσμα του φασισμού και του ναζισμού, ο αγώνας για ανεξαρτησία και ελευθερία, η πίστη στη Δημοκρατία. Η ανθρωπιστική, αλλά και βαθιά αγωνιστική προσέγγιση είναι που κάνει ξεχωριστό τούτο το βιβλίο, με την εντυπωσιακή ιστορική ευρυμάθεια και τον πύρινο λόγο της Μάγδας Παπαδημητρίου-Σαμοθράκη, που αποκαλύπτει μια ψυχή που πάλλεται από την πίστη στην ελευθερία κι από την άρνηση κάθε μορφής φασισμού.

Το έργο της Μάγδας είναι ένα ηχηρό αντιπολεμικό και φιλειρηνικό μήνυμα, επίκαιρο και διαχρονικό. Αποδίδει «τα του Καίσαρος τω Καίσαρι», επισημαίνει τις ευθύνες των ισχυρών της γης για το δράμα των λαών, αλλά και την ευθύνη του κάθε λαού για τη μοίρα του. Όπως γράφει χαρακτηριστικά, « Η αφροντισιά μας για τα κοινά δίνει το ελεύθερο στις κυβερνήσεις να κάνουν ό,τι θέλουν. Και οι πόλεμοι, όσο δεν αντιστεκόμαστε, δική τους απόφαση θα είναι πάντα.» Καταλογίζει ευθύνη στο μικρόβιο του μίσους, από το οποίο, όπως επισημαίνει, δε θα ησυχάσουμε ποτέ, και το ενοχοποιεί για τον διαχωρισμό και τον αλληλοσπαραγμό των ανθρώπων..

Σε τούτο το βιβλίο η συγγραφέας ευαγγελίζεται τον αγώνα για την ειρήνη και τη Δημοκρατία και τονίζει τη σπουδαιότητα της συλλογικής ευθύνης για την πορεία των κρατών και των λαών. Γράφει: «Η μνήμη, όπου και να την αγγίξεις πονεί, όπως και η αλήθεια.» Όμως, χωρίς ιστορική μνήμη οι επιλήσμονες λαοί γίνονται δέντρο άκαρπο, αδύναμο μπροστά στις καταιγίδες των καιρών. Η μνήμη καθορίζει την πράξη. Και η πράξη, το μέλλον. Το βιβλίο της Μάγδας Παπαδημητρίου- Σαμοθράκη, «Πατρίδα ξένη», είναι, λοιπόν, ένα μυθιστόρημα, που ατενίζει το μέλλον, μελετώντας το παρελθόν. Και είναι ένα δυναμικό εθνεγερτήριο σάλπισμα, για να μη γίνει ποτέ πατρίδα «ξένη» τούτη η υπέροχη πατρίδα μας.