Ομιλία της Σοφίας Νικολάου στη παρουσίαση του βιβλίου του Χρήστου Τρικαλινού "Σταγόνες μνήμης" στον Βόλο

Σταγόνες μνήμης - Χρήστος Τρικαλινός
Ομιλία 30/6/2022

Σοφία Νικολάου, κοινωνιολόγος.

   Πήρα στο χέρια μου το βιβλίο «Οι σταγόνες Μνήμης» του Χρήστου Τρικαλινού που κυκλοφορεί από τις εκ. Άπαρσις μέσω ενός κοινού γνωστού μας του Γιώργου Ανυφαντή είναι ένα βιβλίο που αφορά στις αναμνήσεις που όλοι οι άνθρωποι της γενιάς του κ Τρικαλινού, οι άνθρωποι δηλαδή που γεννήθηκαν στην εποχή του εμφυλίου μπορούν να μοιραστούν. Είναι ένα βιβλίο ενδιαφέρον που μας δείχνει τον τρόπο που τα μικρά γεγονότα εμπλέκονται στην ιστορία καθώς και πώς μέσα από ποιες ρωγμές του νου όλα αυτά τα θραύσματα μνήμης επέστρεψαν και υποχρέωσαν τον συγγραφέα να αδράξει την πένα του και να μας τα προσφέρει ως δώρο, δώρο πολύτιμο για τις νεότερες γενιές μια και οι δικές μας γενιές λίγο έως πολύ έζησαν κάποια από αυτά. Είναι ένα βιβλίο που μου έφερε στο νου και μένα μνήμες από την εποχή του Απριλιανού πραξικοπήματος και το ξύλο που έπεφτε εκείνα τα χρόνια στην ασφάλεια μια που τον πατέρα μου, τύχη αγαθή τον βοήθησε να γλιτώσει από τις εξορίες δεν γλύτωσε όμως από τις διώξεις και το κυνηγητό της Χούντας ούτε το ξύλο στην ασφάλεια, άλλωστε αυτή η εικόνα του ματωμένου πατέρα από το ξύλο στην ασφάλεια σημάδεψε για αρκετό καιρό την παιδική μου ηλικία. Ευχαριστώ λοιπόν τον κ. Τρικαλινό που με εμπιστεύτηκε να συντονίσω τη σημερινή συζήτηση για το βιβλίο.

   Σίγουρα η λειτουργία της μνήμης δεν είναι μόνο ατομική και διαμεσολαβείται από πολιτισμικούς κώδικες της εποχής μας, όμως, εδώ έχουμε όλες τις συγκλονιστικές αναμνήσεις της παιδικής ηλικίας του συγγραφέα που λόγω του ότι ήταν γόνος κομουνιστικής οικογένειας και οι κατασταλτικοί μηχανισμοί εξόντωσης των κομμουνιστών ήταν εκείνη την εποχή σε ετοιμότητα, οδηγήθηκε σε περίεργες ατραπούς: βρέθηκε στη φυλακή του Σαρακηνού στο Βόλο σε ηλικία μόλις 2,5 ετών. Εκεί όπου ως παιδί δεν καταλαβαίνει αρκετά καλά τι συμβαίνει με το ξύλο που τρώει η νονά του για να υπογράψει δήλωση μετάνοιας, ενώ στη συνέχεια τους στέλνουν όλους εξορία, στο νησί Τρίκερι, εκείνος μικρό παιδί, η νονά του, η γιαγιά του και η θεία του. Η συνάντηση στο Τρίκερι με την αποκαλούμενη γιαγιά Νίτσαινα η οποία γνώριζε ένα σωρό παραμύθια και εμφύσησε στο παιδί Χρήστο την αγάπη για το διάβασμα. Κι αυτή είναι μια από τις μνήμες που δεν πρέπει να ξεχαστεί γιατί όντως το νησί Τρίκερι υπήρξε τόπος εξορίας. Τα παιδικά έπειτα χρόνια και τα σχολικά στον Αλμυρό Μαγνησίας. Το αντάμωμα με τον πατέρα στη φυλακή και το παρτρέτο του παππού του, που δεν ήταν άλλος από τον Λένιν. Η βράβευση του από τη Μαθηματική Εταιρεία. Στις σελίδες του παρελαύνει η ιστορία της Ελλάδας, με τις ένδοξες στιγμές της, την αναφορά της σύλληψης του Μανώλη Γλέζου, του Λεωνίδα Κύρκου και του Αντρέα Παπανδρέου μόλις κηρύχτηκε ο στρατιωτικός νόμος από τη Χούντα που τον βρίσκει φοιτητή στην Αθήνα να μετέχει στους Λαμπράκηδες, και δυο τρεις μέρες μετά το πραξικόπημα τα γραφεία τις ΕΔΑ που θα τα βρουν οι νεαροί Λαμπράκηδες σπασμένα από τους Χουντικούς. Η νεολαία Λαμπράκη δεν υπήρχε πια. Αργότερα οι σπουδές που πραγματοποίησε στη Μόσχα και το Πανεπιστήμιο Λομονόσοφ ο ραδιοφωνικός σταθμός στη Μόσχα, ταξίδια και συμμετοχές σε συνέδρια μέσω της Κομσομόλ στη Σόφια στην Τσεχοσλοβακία, Πολωνία, Κοπεγχάγη, Παρίσι, οι Κουβανοί φίλοι, επαφές με όλη την ιντελιγκέντσια της εποχής. Και σημειώνει στο βιβλίο ο κ. Τρικαλινός και νομίζω ότι είναι σημαντικός αυτός ο απολογισμός : στη σελ. 196 του βιβλίου «Ανασκαλεύοντας σήμερα στη μνήμη τα χρόνια εκείνα, ίσως και κάμποσα κατοπινά, θα τα ονόμαζα «χρόνια της κομματικής αθωότητας» για μας τους νέους, που υπηρετώντας το κόμμα στο οποίο πιστεύαμε, δινόμασταν ολόψυχα σε αγώνες ανούσιους. Την ώρα που ο λαός μας στέναζε από τα δεσμά της δικτατορίας εμείς αναλωνόμασταν σε θεωρητικές συζητήσεις και μάχες όχι ενάντια στον εχθρό , αλλά σε εκείνους που τολμούσαν, να σκεφτούν λίγο διαφορετικά από εμάς. Πόσες δυνάμεις αναλώθηκαν σε αυτό…» Πόσο αληθινή είναι αυτή η φράση και πόσο εκφράζει και το σήμερα. Σύντροφοι από διάφορους κομματικούς χώρους αναλώνονται σε μεταξύ τους μικροδιαφωνίες βλέποντας το δάσος και όχι το δέντρο επ’ ευκαιρία μάλιστα και των όσων συμβαίνουν στη Γαλλία αυτή τη στιγμή μετά τις βουλευτικές εκλογές και το παράδειγμα που έδωσε ο Μελανσόν για να νικηθεί επιτέλους αυτή η Λερναία Ύδρα ο νεοφιλευλευθερισμός ενώ η κοινωνία χειμαζόμενη στενάζει. Νομίζω ότι είναι χρέος όλων των αριστερών πολιτικών δυνάμεων να ενωθούν και να δουλέψουν μαζί για την πατρίδα μας.

   Έπονται στο βιβλίο η επιστημονική του αναγνώριση, το Πολυτεχνείο, ο αγαπημένος Μίκης Θεοδωράκης, η Φαραντούρη, ο Ιάκωβος Καμπανέλλης καθώς και μια συνέντευξη του για το πώς ήταν ο ίδιος ως καθηγητής που είναι απολαυστική. Από τις πρώτες σελίδες και το κεφάλαιο το «Νησί» αναφαίνεται ότι η ζωή του υπήρξε συγκλονιστική και πολυκύμαντη. Ο Χρήστος Τρικαλινός είναι Ομότιμος Καθηγητής Φυσικής του Πανεπιστημίου Αθηνών. Γεννήθηκε το 1946 στον Βόλο.