Ομιλία της ψυχολόγου Αγγελικής Μπαβέλλα στην παρουσίαση του παραμυθιού "Μια βίδα αλλιώτικη" στο Ναύπλιο

ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΤΟΥ ΠΑΡΑΜΥΘΙΟΥ "ΜΙΑ ΒΙΔΑ ΑΛΛΙΩΤΙΚΗ"
ΤΗΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΑΣ ΖΕΛΟΥ ΣΤΟ ΝΑΥΠΛΙΟ

Κυριακή 5 Φεβρουαρίου 2023
στην αίθουσα του Προοδευτικού Συλλόγου Ναυπλίου "Ο Παλλαμήδης"

Ο σχολικός εκφοβισμός- bullying- είναι ένα φαινόμενο παραβατικότητας και αναφέρεται στη χρήση βίας μεταξύ μαθητών/ συνομηλίκων παιδιών. Δεν είναι ένα σύγχρονο φαινόμενο. Όλοι μπορούμε, αν γυρίσουμε την σκέψη μας στα δικά μας μαθητικά χρόνια, να θυμηθούμε περιστατικά τέτοια. 

Η σχολική βία, ως κοινωνικό φαινόμενο, είναι αναπόσπαστο κομμάτι της βίας και της παραβατικότητας που εμφανίζεται στην κοινωνία , του ευρύτερου περιβάλλοντος που την τρέφει, των αξιών, των θεσμών, της πολιτισμικής και πολιτικής ιστορίας των ανθρώπων. Όπως κάθε κοινωνικό φαινόμενο, έχει χαρακτήρα δυναμικό και μεταβάλλεται κατά την διάρκεια του χρόνου, ακολουθώντας τις ευρύτερες μεταβολές στον κοινωνικό χώρο στον οποίο αναφέρεται. Δυστυχώς στις μέρες μας τα κρούσματα σχολικού εκφοβισμού αυξάνονται ραγδαία.

Αν θέλαμε να δώσουμε έναν ορισμό, αυτός θα έπρεπε να περιλαμβάνει συγκεκριμένες έννοιες: εσκεμμένη, απρόκλητη, συστηματική, επαναλαμβανόμενη συμπεριφορά. Με χαρακτηριστικά την ανισότητα δύναμης (σωματικής ή ψυχικής) και σκοπό την επιβολή, την καταδυνάστευση και την πρόκληση πόνου (σωματική ή ψυχική). Οι μορφές που μπορεί να έχει είναι: σωματική, λεκτική, κοινωνική ή ψυχολογική (απειλές, αποκλεισμός, κ.α.), συναισθηματική (ντροπιαστικές συμπεριφορές) και βεβαία ηλεκτρονική, που συνεχώς αυξάνεται και οι αναφορές είναι σε πολύ μικρές ηλικίες. Τα εμπλεκόμενα μέρη είναι τρία: θύμα, θύτης, παρατηρητής και είναι παιδία.

Γιατί εκδηλώνονται τέτοιες συμπεριφορές; Είναι ένα σύνθετο και πολυαιτιακό φαινόμενο. Ατομικά χαρακτηριστικά των παιδιών που εμπλέκονται, το οικογενειακό περιβάλλον, το σχολικό περιβάλλον, η προβολή της βίας από τα ΜΜΕ και τα ηλεκτρονικά παιχνίδια, κοινωνικά προβλήματα που μπορούν να ενισχύουν αντικοινωνικές συμπεριφορές.

Σύμφωνα με όλες τις σύγχρονες μελέτες για το φαινόμενο αυτό, ρόλο κλειδί φαίνεται να παίζουν μια σειρά από προσωπικές και κοινωνικές δεξιότητες, οι οποίες απουσιάζουν από τα παιδία που εμπλέκονται. Προσωπικές δεξιότητες όπως η αυτοεκτίμηση και η επικοινωνία φαίνεται να παίζουν πρωταρχικό ρόλο. Αλλά και οι κοινωνικές δεξιότητες της ενσυναίσθησης, της αποδοχής της διαφορετικότητας και της οριοθέτησης του εαυτού και του άλλου επηρεάζουν τα παιδιά στο τρόπο που στέκονται και σχετίζονται με τους συνομηλίκους τους. Με βάση το δεδομένο ότι τα παιδία θύματα έχουν ως κοινό χαρακτηριστικό την διαφορετικότητα τους από τον μέσο όρο των υπολοίπων μελών της ομάδας στην οποία ανήκουν και την χαμηλή αυτοεκτίμηση τους, τα παιδία θύτες έχουν μειωμένη ενσυναίσθηση και τα παιδία παρατηρητές εμφανίζουν χαμηλή καλλιέργεια σε αυτές τις δεξιότητες καθώς και σε αυτήν της οριοθέτησης, είναι κατανοητό ότι η ενίσχυση τους και η καλλιέργεια τους, όσο πιο νωρίς στην ζωή τους, είναι ο κύριος προληπτικός παράγοντας για όλες αυτές τις συμπεριφορές.

Η καλλιέργεια της αποδοχής της διαφορετικότητας δεν μπορεί να περιορίζεται στην αναγνώριση απλά. Η διαφορετικότητα ορατή και μη, θα πρέπει να γίνεται αποδεκτή στην ουσία της. Ξεκινώντας από την αποδοχή της ατομικής διαφορετικότητας. Δεν μπορεί απλά να συνυπάρχουμε μαζί της, αλλά να συνεργαζόμαστε, να δημιουργούμε, να σχετιζόμαστε ουσιαστικά μαζί της. Άλλωστε όπως έχει πει και μια γνωστή αφροαμερικάνη ποιήτρια «θα πρέπει να ξέρουμε όλοι, ότι η διαφορετικότητα κεντάει ένα πλούσιο χαλί, και πρέπει να καταλάβουμε πως όλοι οι κόμποι του χαλιού έχουν ισότιμη αξία και προσθέτουν τα δικό τους χρώμα και σχήμα στο χάλι».

Ο στόχος μας σήμερα δεν είναι να αυξήσουμε τις γνώσεις, είναι να ευαισθητοποιήσουμε τα παιδιά μας για τα ζητήματα της διαφορετικότητας. Μέσα από την καλλιέργεια αξιών, όπως ο σεβασμός, η αλληλεγγύη, η κατανόηση, η ενσυναίσθηση, μπορούμε να ενισχύσουμε τα παιδία στην αποδοχή της διαφορετικότητας και όσο δουλεύουμε σε αυτό, τόσο λιγότερα παιδιά θα έχουμε που να είναι μόνα τους, δυστυχισμένα, αποκλεισμένα και περιθωριοποιημένα.

Το παραμύθι είναι ένα εξαιρετικό εργαλείο στα χέρια γονιών και εκπαιδευτικών, για να εισάγουμε έννοιες, να ανοίξουμε κουβέντα, να προβληματίσουμε και τέλος να ευαισθητοποιήσουμε τα παιδιά και όχι μόνο, για θέματα που χρειάζονται συνεχή επεξεργασία , για να έχουμε το επιθυμητό αποτέλεσμα. Επίσης μέσα από τα παραμύθι τα παιδιά έχουν την ευκαιρία να εκφράσουν συναισθήματα και σκέψεις, να ταυτιστούν με τους ήρωες, αλλά ταυτόχρονά να αποενοχοποιηθούν από πιθανές συμπεριφορές που έχουν υιοθετήσει στο παρελθόν. Επιπλέον τα παραμύθι έχει την «ικανότητα», να μεταδίδει ασφαλή και αποτελεσματική θετική παρότρυνση καθώς και τα απαιτούμενα κίνητρα για την υιοθέτηση νέων συμπεριφορών.

Το συγκεκριμένο έμμετρο παραμύθι, μπορεί να γίνει ένα χρήσιμο εργαλείο στα χέρια γονιών και εκπαιδευτικών, ώστε να οδηγήσουν τα παιδιά, τα μικρά παιδιά, που ακόμα δεν έχουν παγιωμένες συμπεριφορές, να δουν όλες τις διαφορετικές βίδες ως συντρόφους, συνοδοιπόρους και όχι σαν διαφορετικές που πρέπει να βρίσκονται στο περιθώριο.

Ο σχολικός εκφοβισμός είναι ένα φαινόμενο που αντανακλά οικογένειες, κοινωνίες, θεσμούς, συστήματα. Η εξάλειψη του θα είναι το αποτέλεσμα της συνεργασίας τους. Και το παραμύθι αυτό μπορεί να αποτελέσει εξαιρετικό εργαλείο για να βοηθήσουμε όλα τα παιδιά να δουν όλες τις βίδες, ως αλλιώτικες, διαφορετικές και άρα ξεχωριστές και μοναδικές, υπέροχές μοναδικές.  

Αγγελική Μπαβέλλα

Ψυχολόγος