Ομιλία του Γιώργου Γαβρίλη στην παρουσίαση του βιβλίου "Άρης Βελουχιώτης, ο κομμουνιστής επαναστάτης" του Γιώργου Αλεξάτου

Ομιλία του πρώην Αντιπεριφερειάρχη Πειραιά Γιώργου Γαβρίλη στην παρουσίαση του βιβλίου "Άρης Βελουχιώτης, ο κομμουνιστής επαναστάτης" του Γιώργου Αλεξάτου, στη Νίκαια.

Καταρχήν να συγχαρώ τις εκδόσεις ΑΠΑΡΣΙΣ γι΄ αυτή την καλά επιμελημένη έκδοση αυτού του σημαντικού βιβλίου, αλλά και την καλά προετοιμασμένη εκδήλωση παρουσίασής της σ΄ αυτό τον φιλικό χώρο.

Αλήθεια !!

Γιατί επανερχόμαστε στον Άρη Βελουχιώτη; Είναι τα κενά της ιστοριογραφίας; Είναι ηδύναμη της ασπρόμαυρης φωτογραφίας; Είναι μια συνήθεια, μια ανάγκη της Αριστεράς να κατασκευάζει ήρωες μέσα στην ήττα; Μια συλλογική ενοχή της Αριστεράς; Μπορεί, σήμερα, να βρίσκουμε το κόκκινο νήμα μεταξύ του Καπετάνιου και της σημερινής εποχής της επικαιρότητας;

Τα ερωτήματα αυτά δεν έχουν κλειστές απαντήσεις ΝΑΙ-ΟΧΙ και στο πλαίσιο αυτό κάθε συνεισφορά, κάθε βιβλίο, κάθε ντοκιμαντέρ, κάθε βιωματική κατάθεση έχουν να  συνεισφέρουν και έχουν  μια ιδιαίτερη αξία ακόμα και εάν έχουν αντικρουόμενα συμπεράσματα η παράθεση γεγονότων.

Το βιβλίο του Γ. Αλεξάτου έρχεται να μιλήσει μ' ένα διπλό τρόπο.

Αφενός να αναδείξει την πορεία και την ανάδειξη του Άρη σε πρωτοκαπετάνιου του ΕΛΑΣ, έχοντας μεσολαβήσει μια πρώτη περίοδος κατά τη διάρκεια της οποίας η νεανική διάθεση απειθαρχίας, αμφισβήτησης, παραβατικότητας ωριμάζει πολιτικά, σφυρηλατείται μέσα από διώξεις, βασανιστήρια, φυλακίσεις, τον μεταμορφώνει σε συνειδητό κομμουνιστή και στην κρίσιμη ώρα τον αναδεικνύει ως το λαϊκό ηγέτη, τον ηγέτη ενός ολόκληρου λαού που πολεμά το φασισμό και διεκδικεί την απελευθέρωση και τη χειραφέτησή του.

Αφετέρου να ανιχνεύσει τις σχέσεις του Άρη με το Κόμμα, σχέσεις που είχαν (όπως θα λέγαμε πολύ απλά) τα πάνω και τα κάτω τους. Οι σχέσεις αυτές διαταράσσονται όπως είναι φυσικό τις στιγμές που η κρίση οξύνεται, μετά την υπογραφή των συμφωνιών της Γκαζέρτας και του Λιβάνου, τη Βάρκιζα.

Ο Καπετάνιος Άρης έχει μια καθαρή ματιά, πολιτική εκτίμηση. Δεν έχει αυταπάτες για το παρακάτω, δεν διαβλέπει περιθώρια συμβιβασμών με τον αστικό κόσμο, και με την εμπειρία της πράξης απεγκλωβίζεται από το σχήμα “ευρεία εθνική – λαϊκή ενότητα”.

Εκτιμά ότι η σύγκρουση με τον αστικό κόσμο (που έχει την αμέριστη βοήθεια του Εγγλέζικου ιμπεριαλισμού) είναι αναπόφευκτη. Υπήρξε αυτή η διαφωνία στρατηγικού χαρακτήρα; Ο Γ. Αλεξάτος εντοπίζει την πολιτική ανεπάρκεια της κομματικής γραφειοκρατίας.

Η εξέλιξη είναι γνωστή.

Απ' την οπτική αυτή ο Άρης δικαιώνεται και η διαφωνία του δεν είναι μια τακτική διαφωνία ακόμη κι αν τότε μπορούσε να γίνει έτσι αντιληπτή. Ήταν μια κρίσιμη διαφωνία, (μια διαφωνία στρατηγικού χαρακτήρα). Το γεγονός ότι δεν υπάρχουν γραπτά τεκμήρια διαλόγου και διαφωνιών μέσα στο Κόμμα είναι μία ακόμη ανεπάρκεια.

Αυτή είναι και η συνεισφορά του Αλεξάτου στην ιστοριογραφία. Επιχειρεί και πετυχαίνει να εντοπίσει τις κρίσιμες στιγμές στη ζωή του Άρη που τελικά μεταπίπτουν σε κρίσιμες στιγμές και αποφάσεις για τη νεώτερη ιστορία της Ελλάδας και την ιστορία του ελλ. κομμ. κινήματος

 Είναι αλήθεια και φαντάζει δύσκολο να μιλήσει κανείς για τον Άρη. Άλλωστε, μόνο το γεγονός ότι τον αποκαλούμε συνηθέστερα «Άρη» από ότι «Βελουχιώτη» λειτουργεί δηλωτικά. Ο Άρης κατόρθωσε να μπει στο πάνθεο των μεγάλων επαναστατών που με το θάνατό τους όρισαν νέα σύμβολα, νέες φιγούρες και αναφορές. Θα μπορούσαμε να ισχυριστούμε ότι ο Άρης είναι ο δικός μας Τσε Γκεβάρα.

Ο Άρης λειτουργεί δηλωτικά  όχι μόνο λόγω της σημασίας που καταλαμβάνει η φιγούρα του στη σύγχρονη ελληνική ιστορία και, ακόμη περισσότερο, σε εκείνη του κομμουνιστικού κινήματος, αλλά, επιπλέον, για τις μυθικές διαστάσεις με τις οποίες αυτή έχει περιβληθεί. Δεν είναι υπερβολή να πούμε ότι ο μύθος του Άρη, ο μύθος που ακολουθεί όσα έκανε, επιθυμούσε, ή φανταζόταν ως πιθανά ο Άρης, αποτελεί την πιο σταθερή αναφορά της Αριστεράς από τα πρώτα μετεμφυλιακά χρόνια μέχρι την ύστερη Μεταπολίτευση.

 Αποτελούσε και αποτελεί ακόμη ένα από τα βασικά πεδία εντάσεων στο εσωτερικό της Αριστεράς. Διότι στην προσωπικότητα του Άρη έμελλε να συμπυκνωθούν με σταθερό τρόπο προβλήματα και αντιφάσεις που μας ταλανίζουν μέχρι σήμερα, που ξεπερνούν τα ελληνικά σύνορα και που επισημαίνουν τις δομικές αντινομίες του παγκόσμιου κινήματος. Να, γιατί η προσωπικότητά του είναι εμβληματική.

 Να γιατί ο Άρης εξακολουθεί σε πείσμα του χρόνου να γοητεύει αλλά και να διχοτομεί: τόσο την εσωτερική συζήτηση της Αριστεράς όσο και στη βάση της διάκρισης του νικητή αστικού κόσμου απέναντι στην ηττημένη Αριστερά. Ο Άρης παραμένει, εν δυνάμει, μια επικίνδυνη μορφή. Οι ιδέες του απλά διατυπωμένες και κυρίως συνεπείς με τις πράξεις και τη στάση του συγκινούν το λαό. Έμπρακτα δοκιμασμένες, τις υπερασπίζεται στο όριό τους: με την ζωή του.

Αλήθεια πόσες φορές δεν ξεκινήσαμε να συζητάμε γύρω από ένα σύγχρονο πολιτικό ερώτημα ή ένα πρόβλημα του καιρού μας και δεν επιστρέψαμε στην ενθύμηση της προσωπικότητάς του; Πόσα συνθήματα δεν ακούστηκαν στις διαδηλώσεις μας με αναφορά στο όνομά του; Πόσες φορές δεν αναρωτηθήκαμε «κι αν το τάδε ή το δείνα», αν δεν είχε αυτοκτονήσει, αν είχε εκτιμήσει αλλιώς τις περιστάσεις, αν, αν, αν… (αν είχε μπεί στην Αθήνα το Δεκέμβρη, αν δεν είχαμε πάει στη Βάρκιζα…) Πόσες φορές δεν είδαμε ήσσονος σημασίας διαφωνίες μας στο μπόι των πολιτικών επιδίκων της ζωής και της εποχής του;

Είναι προφανές, όσο τραυματικό και αν παραμένει, όσο κι αν τα τραύματα επιμένουν, ότι η ιστορία δεν γράφεται με τα «αν». Η ιστορία γράφεται αναμφίβολα με τις επιθυμίες μας, αλλά σφραγίζει τις τομές και τις ρήξεις της με τις αποφάσεις που λαμβάνουμε ή δεν λαμβάνουμε. Από αυτή την άποψη μια μελέτη- ερεύνα για το ιστορικό παρελθόν έχει την  αξία της . Αυτό που έχει ενδεχομένως μεγαλύτερη σημασία είναι να σκεφτούμε τα προβλήματα και τα ερωτήματα που διατυπώνει η ιστορική προσωπικότητα του Άρη εν σχέση με τα σύγχρονα επίδικα ζητήματα και το βιβλίο του Γιώργου Αλεξάτου δεν περιορίζεται  μόνο στο παρελθόν άλλα και στην διαδρομή του λαϊκού κινήματος και της αριστεράς στο μέλλον.

Το ερώτημα που επιμένει είναι συνεπώς το ακόλουθο: ποια πολιτικά ζητήματα εκκρεμεί να αναστοχαστούμε με αφορμή την προσωπικότητά του; Πώς θα σκεφτόμασταν εκ νέου την πολιτική που εκκρεμεί, να επαναθεμελιώσουμε, εξ απαρχής ως εάν βρισκόμαστε υπό τη σκιά του επιβλητικού κορμιού του; Δύσκολο να το απαντήσουμε. Πιότερο ταιριάζει να συνεχίσουμε με ερωτήσεις, αφού ο Άρης, πάει καιρός, που δεν είναι εδώ.

Δεν θα ήταν υπερβολή να λέγαμε ότι ο Άρης θα έβαζε επιτακτικά το πρόβλημα της οργάνωσης, θα σκεφτόταν έξω από το κάδρο των μηχανισμών και των συνεδρίων, των πειθαρχιών και των διαδικασιών. Δεν θα ήταν μάλλον υπερβολή να λέγαμε ότι, με γνώμονα τον Άρη, μεταξύ του κόμματος και της κοινωνίας, πάντα προέχει η κοινωνία.

Ακόμη, δεν θα ήταν υπερβολή να σκεφτόμασταν ότι για τον Άρη, ίσως για κάθε Άρη, δεν μπορεί να γίνει ανεκτή καμιά συναίνεση: ούτε μια συναίνεση προσχηματική, ούτε μια συναίνεση δήθεν στρατηγική. Ο Άρης έδειχνε να διατυπώνει τα ερωτήματα σε ένα πεδίο που μονίμως βάραινε από τις απανωτές σεισμικές δονήσεις: ήταν το πεδίο της εν δυνάμει αλλαγής, της διαρκούς αλλαγής. Ό,τι παλιό αναγκαία δεν θα χωρούσε σε αυτή τη γεωλογία.

Αν κατά τη γνώμη μου θέσουμε στους εαυτούς μας τη δύσκολη άσκηση να σκεφτούμε από τη σκοπιά μιας τέτοιας πολιτικής, κι αν θέλουμε να είμαστε ακριβείς , τότε οφείλουμε να αναγνωρίσουμε ότι πρέπει να αμφισβητήσουμε ό,τι ήδη ξέρουμε, να λησμονήσουμε ό,τι ήδη γνωρίζουμε για την πολιτική. Άλλωστε, με διάφορες αφορμές όλοι διαπιστώνουμε ότι πάντα έρχεται η κρίσιμη στιγμή της επιλογής μεταξύ της ρήξης ή της συναίνεσης ή της  ενσωμάτωσης.

Σ’ αυτό το πλαίσιο, ο Άρης ως σύμβολο παραμένει άμεσα αναγνωρίσιμος και τελικά συμβολίζει κάτι μεγαλύτερο από το σύνολο των μερών του.

Ο Άρης ήταν νέος, πέθανε νέος, παρέμεινε πολιτικά νέος μέχρι τέλους. Και χάραξε έναν δρόμο στα όρια του οποίου η πολιτική δεν μπορούσε να είναι λογιστική, δεν μπορούσε να είναι δηλαδή ένας ισολογισμός «μεταξύ αυτού που χάνω και αυτού που κερδίζω».  Γι’ αυτό και γίνεται σύμβολο μιας «χαμένης επανάστασης».

Η ορθοδοξία – καμιά ορθοδοξία – δεν συγχωρεί τους αυτοκτονημένους. Διότι δεν μετρούν τη ζωή με τη λογική του «μη χείρον βέλτιστον» και του «δεν υπάρχει εναλλακτική». Οι αυτοκτονημένοι είναι οι ηττημένοι που διεκδίκησαν εξάπαξ την έφοδο στον ουρανό και αυτό το όνειρο είναι που μας λείπει σήμερα.