Ο Γιάννης Τόλιος γράφει για το βιβλίο «ΣΩΤΗΡΗΣ ΠΕΤΡΟΥΛΑΣ»: του Γιώργου Αλεξάτου

«ΣΩΤΗΡΗΣ ΠΕΤΡΟΥΛΑΣ»: του Γιώργου Αλεξάτου (εκδ. «Άπαρσις», 2025)
Βιβλιοπαρουσίαση, από Γιάννη Τόλιο, Διδάκτωρ οικονομικών-ερευνητής

Ι. Ευχαριστίες
Θέλω να ευχαριστήσω το Γιώργο Αλεξάτο και τις εκδόσεις «Άπαρσις», για την
Πρόσκληση συμμετοχής στην παρουσίαση του νέου του βιβλίου, που αφορά ένα πρόσωπο,
του οποίου ο άδικος χαμός συμπυκνώνει διαχρονικά, τους αγώνες του ελληνικού λαού, για
δημοκρατία, πραγματική εθνική ανεξαρτησία, λαϊκή κυριαρχία και άνοιγμα του δρόμου προς
μια ανώτερη κοινωνία.!

ΙΙ. Εισαγωγή
Διαβάζοντας το βιβλίο του Γιώργου Αλεξάτου, ένοιωσα μια βαθιά συγκίνηση, όχι μόνο
για το δραματικό γεγονός του θανάτου του Σωτήρη Πέτρουλα (στην ουσία δολοφονία του),
αλλά γιατί ήταν σαν να ξαναζούσα μετά από 60 χρόνια, καταστάσεις που βίωσα μέσα από τις
κοινές αγωνιστικές διαδρομές με άλλους φίλους και συναγωνιστές (που αναφέρει ο Γιώργος
στο βιβλίο), στην κρίσιμη πενταετία 1960-65. Τότε ήμουν εργαζόμενος Νυχτερινός μαθητής
και μέλος του Σ.Ε.Μ.Μ.Ε. («Συλ. Εργ. Μαθ. Μέσης Εκπαίδευσης»), ενώ από τέλους 1963 είχα
ενταχτεί στη «Νεολαία Λαμπράκη» (Δημ.Νεολ.Λαμπράκη), βιώνοντας από κοντά, κρίσιμα
πολιτικά γεγονότα που οδήγησαν στον απροσδόκητο θάνατο του Σωτήρη Πέτρουλα (Σ.Π.) από
τα λεγόμενα «όργανα της τάξεως».!!! Να προσθέσω συμπληρωματικά, ότι έτυχε να ζήσω,
σχεδόν στους ίδιους χώρους (Νυχτερινούς μαθητές) και λαϊκές περιοχές (Ψυρρή, Ακαδημία
Πλάτωνος, Κολωνός, Λόφος Σκουζέ), όπου έζησε ο Σωτήρης Πέτρουλας.

ΙΙΙ. Η ιστορική διαδρομή του Σ.Π.
Το βιβλίο του Γιώργου, ακολουθώντας τη μέθοδο της ιστορικής προσέγγισης, ξεκινάει
από τον τόπο γέννησης του Σωτήρη (στη Μάνη), δίνοντας με ζωντανό τρόπο το χώρο, την
κοινωνική ζωή και κυρίως τις πολιτικές συνθήκες της κατοχικής και μετεμφυλιακής Ελλάδας,
μέχρι τη μετακίνηση της οικογένειάς του στην Αθήνα στη δεκαετία ’50.
Εδώ ο Σωτήρης από μικρός μπήκε στη βιοπάλη, έχοντας ταυτόχρονα στόχο την
κατάκτηση ανώτερης μόρφωσης (έφτασε να γίνει απόφοιτος ΑΣΟΕΕ, παράλληλα με τη συνεχή
αυτό-μόρφωση), συμμετέχοντας ταυτόχρονα σε κινηματικές δράσεις, εμπνεόμενος από τα
αριστερά οράματα και τις αξίες της ευρύτερης οικογένειας. Ο Σωτήρης έζησε μια περίοδο
σημαντικών πολιτικών γεγονότων και την ένταση της ταξική πάλης, σε κοινωνικό, πολιτικό και
ιδεολογικό επίπεδο.
Αν η δεκαετία του 50’ η πολιτική ζωή κυριαρχείτο από την ωμή αντικομμουνιστική
δίωξη, μετά τις εκλογές 1958 και ανάδειξη της ΕΔΑ σε αξιωματική αντιπολίτευση, τέθηκαν σε
εφαρμογή «σύνθετες μέθοδοι ανάσχεσης της Αριστεράς, (πχ. σχέδιο «Περικλής»), που βρήκαν
έκφραση στις εκλογές «βίας και νοθείας» του 1961 και στη συνέχεια ένταση του αυταρχισμού
με αποκορύφωμα τη δολοφονία του Γρηγόρη Λαμπράκη (27 η Μάη 1963) στη Θεσσαλονίκη.
Το Παλάτι, το Κράτος Δεξιάς, η Αμερικανοκρατία, με την πολύμορφη στήριξη της ελληνικής
ολιγαρχίας, που ήταν βασικός μηχανισμός καταπίεσης και εκμετάλλευσης του ελληνικού λαού.

ΙV: Άνοδος λαϊκού κινήματος, δημιουργία της Νεολαίας Λαμπράκη
Ωστόσο οι λαϊκές αντιστάσεις δεν κάμπτονται. Η αγανάκτηση των εργαζόμενών και της
νεολαίας, από τα αυταρχικά μέτρα και τις αντιλαϊκές πολιτικές εντείνονται. Με επικεφαλής την
ΕΔΑ, τη Νεολ.ΕΔΑ και τη νεοδημιούργητη «Δημ.Κιν.Νεολ.Γρηγ.Λαμπράκη» (Δ.Κ.Ν.Γ.Λ.) που είχε
ιδρυθεί από Μίκη Θοδωράκη, καθώς και τις πολύμορφες εργατικές κινητοποιήσεις, ιδιαίτερα
των οικοδόμων. Στις εκλογές 3 η Νοέμβρη 1963, επετεύχθη η απομάκρυνση της ΕΡΕ από την
εξουσία, ενώ στις εκλογές 16 η Φλεβάρη 1964 έχουμε σχηματισμό κυβέρνησης από την Ένωση
Κέντρου. Ένα γεγονός που δείχνει το κλίμα που επικρατούσε την περίοδο εκείνη, ιδιαίτερα
στην επαρχία, το βίωσα στις εκλογές του Νοέμβρη ’63, όταν σε περιοδεία που συμμετείχα
στην Πελοπόννησο (με τα λεγόμενα «Πούλμαν της Δημοκρατίας»), μοιράζοντας προκηρύξεις
στην Τρίπολη, ένας μου είπε: «Πήγαινε πρώτα να πλύνεις τα χέρια σου και μετά δώσε μου
χαρτιά», εννοώντας ότι ήταν «αιματοβαμμένα» από τα κομμουνιστικά εγκλήματα!!
Οι πολιτικές αντιστάσεις και η ανάπτυξη μαζικών κοινωνικών κινημάτων (Κίνημα 114,
Μαραθώνιες Πορείες Ειρήνης, Κίνηση 115 Σωματίων, το κίνημα 15% για την παιδεία, η ΔΕΣΠΑ
στους φοιτητές, ο ΣΕΜΜΕ στους νυχτερινούς μαθητές, κά.), συνοδεύονταν από μια
«πολιτιστική άνθιση», με πρωταγωνιστές αριστερούς δημιουργούς (ποίηση, μουσική,
τραγούδι, λογοτεχνία, θέατρο, κινηματογράφος, κλπ). Από την άλλη, το ευνοϊκό κλίμα από
διεθνή γεγονότα (επανάσταση Κούβας, επιτυχίες ΕΣΣΔ διάστημα, άνοδος Ε/Απελευθερωτικών
Κινημάτων σε αποικιακές & εξαρτημένες χώρες, κά), δημιουργούσαν ευνοϊκό κλίμα υπέρ των
Αριστερών ιδεών.

V: Κρίσιμα πολιτικά ζητήματα του Αριστερού κινήματος πηγή διασπάσεων!
Στο βιβλίο του ο Γιώργος Αλεξάτος, θίγει ένα λεπτό θέμα σχετικά με τις διαφωνίες που
είχε εκφράσει ο Σ.Π. για την πολιτική της ΕΔΑ και της Δ.Ν.Λ. Η ΕΔΑ παρά τη θεαματική άνοδο
της εκλογικής επιρροής το 1958 (25%), στις επόμενες εκλογές (1961, 1963 και 1964) είχε
περιοριστεί κάτω από το μισό. Ασφαλώς οι εκλογές «βίας και νοθείας» το 1961, έπαιξαν
κρίσιμο ρόλο στη μείωση του ποσοστού της στο 15%, αλλά στις εκλογές Νοέμβρη’63 και
Φεβρουάριο’64, ήταν «εν πολλοίς» αδικαιολόγητη.! Όλη σχεδόν η λαϊκή δυσαρέσκεια είχε
απορροφηθεί και με το παραπάνω, από την Ε.Κ.
Στο εσωτερικό της ΕΔΑ και κυρίως της Δ.Ν.Λ. άρχιζαν να εμφανίζονται ερωτηματικά, για
την ορθότητα της «τακτικής και στρατηγικής» που ακολουθούσε η ΕΔΑ και παραπέρα το
παράνομο ΚΚΕ. Οι προβληματισμοί και αμφισβητήσεις ήταν ιδιαίτερα έντονες σε φοιτητικά
στελέχη της Νεολαίας, μεταξύ αυτών και στον Σ.Π.! Στο βιβλίο του ο Γιώργος Αλεξάτος, κάνει
μια αντικειμενική ανάλυση των διαφωνιών και των διεργασιών που γίνονταν σε ηγετικά
κλιμάκια της Δ.Ν.Λ. και της ΕΔΑ. Ωστόσο για να κατανοηθεί καλύτερα το ζήτημα, χρειάζεται να
γίνει μια σύντομη παρένθεση.
Διαχρονικά στη ζωή και στη δράση των αριστερών και κομμουνιστικών κομμάτων,
ορισμένα ζητήματα έπαιζαν και παίζουν κομβικό ρόλο. Θα περιοριστώ μόνο σε τέσσερα
κάνοντας σύντομους σχολιασμούς: Α) ζητήματα πολιτικής συμμαχιών, Β) ζητήματα τακτικής
και στρατηγικής, Γ) ζητήματα των μορφών πάλης και Δ) ζητήματα κομματικής λειτουργίας και
θεωρητικής κατάρτισης των στελεχών. Στο Πρώτο, το κρίσιμο ερώτημα που προκύπτει είναι:
«Συμμαχίες για τις συμμαχίες» ή «απόρριψη των συμμαχιών λόγω των δυσκολιών;». Στο
Δεύτερο, πως συνδυάζουμε την πάλη για τα καθημερινά προβλήματα με τον στόχο την
υπέρβαση του καπιταλιστικού συστήματος;». Στο Τρίτο, με ποιες μορφές πάλης; Ειρηνικός
δρόμος; Ένοπλος; Συνδυασμός των δύο ανάλογα με τη στάση των αντιδραστικών δυνάμεων;.
Στο Τέταρτό, «τι είδους κόμμα θέλουμε, χαλαρό ή σφιχτό, ποιες υποχρεώσεις και δικαιώματα
μελών; τι μέτρα ιδεολογικής/μαρξιστικής κατάρτισης στελεχών για να ανταποκριθούν στη
δράση τους;», κλπ.
Ασφαλώς υπήρχαν σημεία ανάπτυξης «γόνιμης κριτικής» στη «γραμμή» και δράση της
ΕΔΑ και της Δ.Ν.Λ. Θα λέγαμε μάλιστα – ακολουθώντας την αριστερή «αργκό» - ότι η πολιτική
της ΕΔΑ τη συγκεκριμένη περίοδο, είχε μια δόση «δεξιάς παρέκκλισης»! Από την πλευρά του
ηγετικού πυρήνα της «φράξιας» στη Δ.Ν.Λ. που συμμετείχε ο Σ.Π. (ή της «Οργάνωσης» που
σημειώνει ο Γιώργος), υπήρχαν μεν γόνιμες αλλά και υπερβολικά προωθημένες απόψεις, που
βρίσκονταν σε αναντιστοιχία με τις αντικειμενικές συνθήκες δράσης του αριστερού κινήματος.
Για παράδειγμα, υπήρχε όντως έλλειμμα μαρξιστικής κατάρτισης των στελεχών, ενώ
στο θέμα των «συνεργασιών» η ΕΔΑ ακολουθούσε «εν πολλοίς» πολιτική ουράς προς την
Ε.Κ.!! Η απάντηση δεν ήταν βέβαια «μόνος και καθαρός» (!), όπως ορισμένοι προβάλλουν και
σήμερα, αλλά διαλεκτική προσέγγιση με βάση την συνολική αξιολόγηση των αντικειμενικών
δεδομένων, που να δικαιώνουν την επιλογή και συνέχιση της πάλης από καλύτερες θέσεις.!!
Υπάρχει πλούσια εμπειρία (θετική και αρνητική) από την ιστορία του εγχώριου και του
διεθνούς αριστερού-κομμουνιστικού κινήματος στο θέμα και δεν είναι της παρούσης η
αναλυτικότερη αναφορά!!

VI: Η ανατροπή της κυβέρνησης Ε.Κ. και οι κυβερνήσεις «αποστασίας»
Η ανατροπή της κυβέρνησης της Ε.Κ., δημιούργησε μεγάλο κύμα λαϊκής δυσαρέσκειας
και αγανάκτησης. Η ανακοίνωση «Ανένδοτου Αγώνα» από τον Γ.Παπανδρέου, τροφοδότηση,
με τη στήριξη της ΕΔΑ και της Δ.Ν.Λ., πολλές συγκεντρώσεις διαμαρτυρίας στην Αθήνα σε όλες
τις πόλεις, ακόμα και σε πόλεις του εξωτερικού.
Τα βίαια μέτρα καταστολής, δεν περιόρισαν βέβαια τις διαμαρτυρίες. Θυμάμαι ότι επί
70 ημέρες στην οδό Ιπποκράτους, μέσα και έξω από στο θέατρο «Γκλόρια», γίνονταν
συγκεντρώσεις διαμαρτυρίες με διάφορα συνθήματα, «κάτω οι αποστάτες», «δεν περνάει ο
φασισμός», «δεν σε θέλει ο λαός πάρτη μάννα σου κι εμπρός», «Μητσοτάκη κάθαρμα», κ.ά,
μέχρι και σκωπτικές εκφράσεις… όπως …«κι είχες τα στήθια σαν τα γάλατα και μού έλεγες
γαργάλατα» (στοίχος από ποίημα του Αθανασιάδη-Νόβα) που ήταν τότε «αποστάτης»
πρωθυπουργός, κ.ά.
Οι λαϊκές διαμαρτυρίες έφτασαν στο αποκορύφωμα τους την 21η Ιουλίου 1965, όπου
σε βίαια επίθεση της Αστυνομίας χτυπιέται θανάσιμα με δακρυογόνο βόμβα στο κεφάλι ο
Σ.Π., γωνία Σταδίου και Εδουάρδου Λω και μετά από μερικές ώρες πεθαίνει, στην ουσία
αβοήθητος από το ασθενοφόρο της Αστυνομίας.! Εδώ επιτρέψτε μου να επικαλεστώ ζωντανή
μαρτυρία ενός παλιού ΕΔΑΐτη (Δημήτρη Σωτηρίου από τις Ερυθρές (Κριεκούκι) Δυτ.Αττικής, ο
οποίος μου είπε ότι, «όταν έπεσε αναίσθητος ο Σωτήρης, το πήραν τρεις αστυνομική, οι δύο
από τις μασχάλες και ο τρίτος με «γκλοπς» τον χτυπούσε και με κεφαλοκλείδωμα του έσπασε
τον αυχένα στο γόνατο»!!!
Μετά τη διαπίστωση του θανάτου, κυβέρνηση και αστυνομία, έκαναν προσπάθειες
«συγκάλυψης» του γεγονότος (μέχρι και απόπειρα κρυφής ταφής), με στόχο την αποποίηση
των ευθυνών τους!!! (Οι πρακτικές «συγκάλυψης»… έχουν ιστορικό βάθος)!!. Δεν θα σας πω
περισσότερα επί του θέματος. Ο Γιώργος στο βιβλίο του εξιστορεί αναλυτικά τα γεγονότα. Θα
αναφερθώ μόνο, στη μεγάλη πορεία για την ταφή του Σ.Π. από τον Κολωνό-Λόφο Σκουζέ, στην
Ομόνοια, Σύνταγμα και Α’ Νεκροταφείο, μια ατέλειωτη λαοθάλασσα με μαχητικά συνθήματα
διαμαρτυρίας.
Ο Μίκης Θεοδωράκης, πρόεδρος της Δ.Ν.Λ., έγραψε τους γνωστούς στοίχους και τη
μουσική, αφιερωμένους στο Σ.Π. που έγινε πανελλαδικό μήνυμα, καταγγελίας και αντίστασης
της πολιτικής της κυβέρνησης. «Σωτήρη Πέτρουλα, σε πήρε ο Λαμπράκης σε πήρε η
Λευτεριά, ….Μάρτυρες ήρωες οδηγούνε τα γαλάζια μάτια σου μας καλούνε»…!!
Μετά την κηδεία οι στενοί φίλοι και σύντροφοί του Σ.Π., εξήγγειλαν τη δημιουργία
αριστερής φοιτητικής κίνησης με την επωνυμία «ΠΑΝΔΗΚ», (Πανσπουδαστικής Δημοκρατικής
Κίνησης) «Σωτήρης Πέτρουλας», η οποία τα επόμενα χρόνια αυτοδιαλύθηκε και στη Χούντα
πολλά μέλη της εντάχτηκαν στην παράνομη αντιδικτατορική οργάνωση «Μαχητής».!

VII: Επίλογος
Θα τελειώσω λέγοντας ότι οι κυβερνήσεις «αποστασίας» δεν δημιούργησαν ασφαλές
έδαφος για τις δυνάμεις του συστήματος και τους υπερατλαντικούς προστάτες. Η επιβολή της
δικτατορίας των συνταγματαρχών θεωρήθηκε «ως σωτηρία λύση» για την προστασία του και
την εξυπηρέτηση των γεωστρατηγικών συμφερόντων των Αμερικάνων, ανοίγοντας νέες
μορφές καταπίεσης του ελληνικού λαού. Ταυτόχρονα έχουμε σε νέες αγωνιστικές δράσεις που
οδήγησαν στην ανατροπή της.!!!

4.6.2025