Ο Γιώργος Λεχουρίτης μιλάει για το βιβλίο «e-ερωμένη του Σέρφερ» της Ξένιας Πολίτη

e-ερωμένη του Σέρφερ

Γιώργος Λεχουρίτης
Κλινικός Ψυχολόγος/ Συστημικός Θεραπευτής
και η συγγραφέας

Το βιβλίο η «e-ερωμένη του Σέρφερ» , της Ξένιας Πολίτη, αφορά έναν ερωτικό διάλογο κυρίως, δύο προσώπων μέσω σύγχρονης ιντερνετικής αλληλογραφίας, οπότε, κάνουν χρήση όλων των μέχρι σήμερα ιντερνετικών εφαρμογών προκειμένου να επικοινωνήσουν, έτσι ώστε, με κάθε δυνατό μέσο, -τεχνικό, καλλιτεχνικό, αργκό ή λόγιο- να γοητευτεί και να κατακτηθεί ο ένας από τον άλλον.

Το ερώτημα που θέτω είναι αν ο σκοπός αγιάζει τα μέσα…Και αν όχι τότε τι πραγματικά λείπει;
Το βιβλίο της αγαπητής Ξένιας αποτελεί έναυσμα για επαναστοχασμό δύο βασικών ζητημάτων:
1. Των επιπτώσεων της Τεχνολογίας του Διαδικτύου στους νέους ανθρώπους, μετά τον εγκλεισμό και την πανδημία(παιδιά και εφήβους)
2. Των επιπτώσεων της Τεχνολογίας του Διαδικτύου πάνω στις αισθήσεις και την στέρηση, τις εικονικές σχέσεις ή όπως τις αποκαλεί ο Μπάουμαν σχέσεις τσέπης και την έννοια της αγάπης.
Το σημερινό μότο λόγω εγκλεισμού και πανδημίας φαίνεται ότι είναι το ακόλουθο:
ΌΧΙ Αγκαλιές…ΌΧΙ Φιλιά…
ΜΟΝΟ Λόγια και Χέρια Καθαρά!!

Με απλά λόγια, το διαδίκτυο δεν έχει άγγιγμα, επαφή, μυρωδιές, φωνές. Έχει emoji’s που αντιπροσωπεύουν τα συναισθήματά μας. Όλα έχουν ένα μέτρο, όλα χρειάζονται και τίποτε δεν πρέπει να δαιμονοποιείται. Η αναζήτηση ενός μέτρου και μιας ισορροπίας στον ψηφιακό κόσμο και στη Ζωή και τις σχέσεις που γεννιώνται μέσα σε αυτόν, παραμένει μια βασική προϋπόθεση για να μπορέσουμε ως ενήλικες να μην αποξενωθούμε από τον πραγματικό κόσμο. Σ’ αυτό όμως που δεν πρέπει να υπάρχει όριο είναι στην ανθρώπινη επαφή.
Αυτή δεν αντικαθίσταται με καμιά «φατσούλα», με κανένα λουλούδι, με κανένα απρόσωπο μήνυμα …Με αυτή την έννοια πρόκειται για εμπορευματοποίηση γνωστικών, συναισθηματικών και επικοινωνιακών στοιχείων της ανθρώπινης κοινωνικότητας.
Το φαίνεσθαι κυριαρχεί πάνω στο είναι. Η κυριαρχία της αξίας του φαίνεσθαι απέναντι στο είναι αποτελεί απόδειξη της ξηρασίας των καιρών, όπως λένε και οι ποιητές. Εικόνα μόνο, ουσία καμία! Το εύκολο που μας βολεύει. Το γρήγορο, το ρηχό και το επιφανειακό των σχέσεων. Η αβάσταχτη ελαφρότητα της απερισκεψίας. Το φθηνό και το έτοιμο που ανόητα μας καθηλώνει.
Όλα αυτά οδηγούν τόσο στο κενό και στην έλλειψη νοήματος και σκοπού του σύγχρονου ανθρώπου, όσο και στη φθορά και στην αλλοτρίωση της σύγχρονης κοινωνίας.

Σ’ έναν κόσμο στον οποίο κυριαρχεί η υποκρισία του φαίνεσθαι, μέσα από τον συντριπτικό καταιγισμό εικόνων, πληροφοριών, ήχων, το ουσιαστικά πραγματικό, το αυθεντικά αληθινό, το μοναδικά όμορφο, καθίσταται αόρατο στα μάτια και απροσπέλαστο στα αυτιά.
Για τις αισθήσεις και την στέρηση, τις ψηφιακές σχέσεις ή σχέσεις τσέπης, και την έννοια της αγάπης
Η αίσθηση της όρασης βομβαρδίζεται συνεχώς με πληροφορίες, ενώ οι αισθήσεις της αφής και της όσφρησης παραμελούνται. Η μεταφορά της όρασης δεν αφορά μόνο τη ματιά μας προς τον κόσμο, αλλά και το πώς αφήνουμε τον κόσμο να εισβάλει μέσα μας και πόσο συνδεόμαστε μαζί του.

Από την άλλη, οι κοινωνικές συμβατικότητες κινούνται αντίθετα με την βιολογία, καθώς αποδυναμώνουν την σημασία της απτότητας, του αγγίγματος και της έκφρασης τρυφερότητας, συμβάλλοντας με τον τρόπο αυτόν στην διαμόρφωση ανθρώπων, που από την παιδική τους ηλικία, «διψούν» και «πεινούν» για σωματική επαφή….
Στην ψυχολογία, η στέρηση σημαίνει έλλειψη αισθητήριων και κοινωνικών κινήτρων, που στερούν από ένα άτομο κοινωνικές επαφές, ζωντανές αισθήσεις βιώματα και εντυπώσεις.
Η έννοια της «στέρησης» σχετίζεται (αν και όχι ταυτόσημη) με τον όρο «απογοήτευση» από την πλευρά της σημαντικής ψυχολογικής σημασίας. Στην ψυχολογία, υπάρχει η έννοια της «αισθητηριακής στέρησης» (ή της πείνας για συναισθηματική ενημερότητα).

Για τις ψηφιακές σχέσεις ή σχέσεις τσέπης κατά τον Μπάουμαν στο βιβλίο του « Ρευστή αγάπη. Για την ευθραυστότητα των ανθρωπίνων δεσμών» το 2006, για να περιγράψει εκείνες τις σχέσεις που μπορεί κανείς να βγάζει όποτε χρειάζεται, αλλά και να καταχωνιάζει βαθιά, όταν του είναι πλέον άχρηστες. Είναι γλυκές και βραχυπρόθεσμες σχέσεις, ώστε να χωράνε στην τσέπη, για να δώσουν τόση -όση- απόλαυση χρειάζεται ο «καταναλωτής». Οι «σχέσεις τσέπης» σημαίνει ότι είναι αναλώσιμες ανά πάσα στιγμή ακριβώς επειδή είναι ρηχές και επιφανειακές. Οι «σχέσεις τσέπης» της εποχής μας θα μπορούσαν να παραλληλιστούν επίσης με τις καλοκαιρινές εφήμερες σχέσεις.
Η Eva Illouz, στο πρόσφατα εκδοθέν βιβλίο της το «Το τέλος του έρωτα», αναφέρει ότι βρισκόμαστε σε μια εποχή που αρκετοί νέοι όροι σχετιζόμενοι με τις ερωτικές σχέσεις έχουν καθιερωθεί στον καθημερινό μας λόγο, άλλοι λιγότερο και άλλοι περισσότερο: ghosting (η πρακτική ξαφνικής, ανεξήγητης και ολοκληρωτικής εξαφάνισης από μια ερωτική σχέση, κόβοντας κάθε γέφυρα επικοινωνίας), caspering (η ίδια πρακτική αλλά με κάποιες σταδιακές προειδοποιήσεις) και breadcrumping (όπου προσφέρονται «ψίχουλα» ερωτικού ενδιαφέροντος στην άλλη πλευρά, απλώς και μόνο για να διατηρείται μια άνιση σχέση εξάρτησης) είναι κάποιοι από αυτούς.

Παράλληλα, μία από τις δημοφιλέστερες σελίδες στο ελληνικό facebook είναι το «Thank you, next» ή TYN που σε ελεύθερη απόδοση σημαίνει «να περάσει ο/η επόμενος/η» και φιλοξενεί ιστορίες για το πώς τερματίστηκαν λιγότερο ή περισσότερο μακροχρόνιες ερωτικές σχέσεις, αποτυχημένα ραντεβού ή σύντομες γνωριμίες.
Η έννοια της Αγάπης
Είναι μια έννοια με πολλές διαστάσεις και ερμηνείες. Η αγάπη όμως, από επιστημονική πλευρά, δεν έχει μελετηθεί. Ένας επαναστοχασμός πάνω στις σχέσεις, στην Αγάπη και τον Έρωτα προσφέρει ίσως μία άλλη πιο διαλεκτική θέαση του κόσμου, «εκεί-έξω» μας και του εαυτού, «εδώ-μέσα» μας.
Ο Γιάλομ στο βιβλίο του «Όταν έκλαψε ο Νίτσε» μας λέει ότι περισσότερο ερωτευόμαστε τον ίδιο τον πόθο από το αντικείμενο του. Και συνεχίζει αναφέροντας ότι: «Σίγουρα η ιδέα τού να ερωτεύεσαι παρουσιάζεται ως ένα υπέροχο συναίσθημα στη λογοτεχνία και στις ταινίες. Μόνο που συνήθως δεν διαρκεί. Εκείνο που μπορούμε να κάνουμε είναι να μετατρέψουμε τον έρωτα σε μια πιο «αξιοπρεπή» αγάπη: να αγαπάμε τον άλλο όπως είναι και όχι όπως τον ονειρευόμαστε».

Η αγάπη είναι ένας τρόπος ύπαρξης, μια «προσφορά»! Η αγάπη είναι ένας τρόπος να συνυπάρχουμε σε μία σχέση. Έτσι αγάπη είναι η ένωση με προϋπόθεση την ανεξαρτησία και την αυτοτέλεια και των δύο!(Erich Fromm)
Η αγάπη ορίζεται όχι ως ένα δυνατό και έντονο συναίσθημα, έναν έντονο συναισθηματικό δεσμό ή μια συναισθηματική κατάσταση, αλλά ως ένας ενεργός προσανατολισμός στη ζωή. Η αγάπη αφορά στη δυνατότητα να μπορέσουμε να προσφέρουμε χωρίς να περιμένουμε ανταλλάγματα για την προσφορά μας.
Η αυθεντική Αγάπη δεν διαθέτει κτητικότητα, δεν βάζει στεγανά και όρους, δεν απαιτεί ανταπόδοση και το κυριότερο προσφέρει Ελευθερία!

Η Βιρτζίνια Σατίρ η σημαντική συστημική οικογενειακή θεραπεύτρια αναφέρει ότι συν-αισθήματα αξίας μπορούν να ανθίσουν μόνο μέσα σε μια ατμόσφαιρα, που αναγνωρίζονται οι ατομικές διάφορες, εκφράζεται ανοιχτά η αγάπη μεταξύ των συντρόφων, τα λάθη χρησιμοποιούνται ως μάθημα, η επικοινωνία είναι ανοιχτή και οι κανόνες ελαστικοί, αναπτύσσεται η υπευθυνότητα και εφαρμόζεται στην πράξη η τιμιότητα. Η αγάπη δεν είναι ανάγκη.
Από την άλλη η βασική συνθήκη της νευρωτικής αγάπης, μας λέει ο Έριχ Φρόμ, έγκειται στο γεγονός ότι ο ένας ή και αμφότεροι οι «ερωτευμένοι» σύντροφοι έχουν παραμείνει προσκολλημένοι σε μια γονική φιγούρα και μεταβιβάζουν τα αισθήματα, τις προσδοκίες και τους φόβους που είχαν άλλοτε απέναντι στον πατέρα ή τη μητέρα τους στο πρόσωπο που αγαπούν τώρα, στην ενήλικη ζωή τους.
Τεράστια η διαφορά ανάμεσα στην αγάπη και στην εξάρτηση! Όπως αναφέρουν οι έρευνες των ψυχολόγων είναι πολύ σημαντικό να ξεκαθαρίσουμε ότι η υγιής συντροφική αγάπη αφορά ανθρώπους, οι οποίοι έχουν δουλέψει με τον εαυτό τους και δεν εμπίπτουν σε περιπτώσεις εξάρτησης, δηλαδή με άλλα λόγια στην αγάπη υπάρχουν δύο προσωπικότητες οι οποίες καλλιεργούνται και εξελίσσονται ταυτόχρονα και ο ένας βοηθά στην εξέλιξη και στην πρόοδο του άλλου.

Στη σύγχρονη εμπορευματική κοινωνία, επειδή απασχολούμαστε τόσο πολύ και κυρίως με την ιδιοκτησία, το κέρδος και το συμφέρον, η τάση για κτητική αγάπη και για κυριαρχία δημιουργούν ένα τόσο έντονο δεσμό ανάμεσα στο ζευγάρι, ώστε να ονομάζουμε αγάπη πολλά πράγματα που δεν είναι. Και αυτό μας βασανίζει τελικά.
Είναι πολύ σημαντικό να κατανοήσουμε ότι συχνά έχουμε φορέσει τον μανδύα της αγάπης σε σχέσεις συμφέροντος, π.χ.« σ’ αγαπώ αν κάνεις κάτι για μένα», σε σχέσεις εξουσίας, π.χ. «σ’ αγαπώ αν με υπακούς», σε σχέσεις υποχρέωσης, π.χ. «σ’ αγαπώ επειδή έτσι πρέπει». Αυτές όμως είναι μορφές ψεύτο-αγάπης ή απομίμηση αγάπης.. Η ψεύτικη ανάγκη για κυριαρχία και έλεγχο μας κάνει να αισθανόμαστε θυμωμένοι, εξαντλημένοι, ανήσυχοι ή καταθλιπτικοί. Και όλοι μας κάποτε, καλούμαστε να επιλέξουμε ποιαν αγάπη αντέχουμε, ποια θέλουμε και ποιαν όχι.
Συνεπώς δεν ξέρουμε παρά ελάχιστα για την αγάπη, καθώς έχουμε μπερδέψει την αγάπη ορίζοντάς τη με έννοιες που δεν ανταποκρίνονται στην αληθινή της φύση
Αγάπη σημαίνει να φροντίζει κανείς στην πράξη για την καλυτέρευση της ζωής και την ανάπτυξη του άλλου.
Η Βιρτζίνια Σατίρ, η σημαντική συστημική οικογενειακή θεραπεύτρια μας υπενθυμίζει με έμφαση: Χρειαζόμαστε 4 αγκαλιές την ημέρα για να επιβιώσουμε, 8 αγκαλιές την ημέρα για να συντηρηθούμε και 12 αγκαλιές την ημέρα για να αναπτυχθούμε! Με άλλα λόγια η αγκαλιά είναι η πιο αυθεντική μορφή επικοινωνίας και είναι ένας τρόπος για να συνδεθούμε στο βαθύτερο επίπεδο με έναν άλλο άνθρωπο και να δείξουμε ενσυναίσθηση και νοιάξιμο!
Ας αγκαλιαζόμαστε περισσότερο, κάνει καλό!
Ακούμε, αισθανόμαστε, κατανοούμε, βιώνουμε, στοχαζόμαστε, ανταποκρινόμαστε και προάγουμε την δυναμική διεργασία του ζείν.

Να αντικαταστήσουμε το κλασσικό Καρτεσιανό επιστημονικό παράδειγμα που βασίζεται στο ατομοκεντρικό μότο-σύνθημα «Σκέφτομαι άρα υπάρχω» και ενδυναμώνει τον εγωκεντρικό ναρκισσισμό, με το νέο επιστημολογικό υπόδειγμα, «Σχετίζομαι άρα υπάρχω», που ενδυναμώνει τον ολοκληρωμένο και διαφοροποιημένο άνθρωπο.
Χρειάζεται προσωπική εγρήγορση και συλλογικός αγώνας για την πραγμάτωση των στόχων μας: Εξανθρωπισμός κοινωνίας! Κοινωνικοποίηση ανθρώπου! Να Ζεις χωρίς να προσποιείσαι….Να Αγαπάς χωρίς να εξαρτάσαι…..Να Ακούς χωρίς να επικρίνεις…..και να Μιλάς χωρίς να πληγώνεις και προσβάλλεις!!

Σας ευχαριστώ πολύ!
Καλοτάξιδο το βιβλίο της αγαπητής Ξένιας!

ΒΙΛΙΟΓΡΑΦΙΚΕΣ ΑΝΑΦΟΡΕΣ

Illouz Eva, (2021), «Το τέλος του έρωτα», μετάφραση: Διονύσης Παπαδουκάκης, εκδόσεις του Εικοστού Πρώτου.
Illouz Eva, (2017), Ψυχρή Τρυφερότητα, Η άνοδος του συναισθηματικού καπιταλισμού, εκδ. Opposito.
Μπάουμαν Ζύγκμουντ, (2006), Ρευστή αγάπη. Για την ευθραυστότητα των ανθρωπίνων δεσμών, μτφρ. Γιώργος Καράμπελας, Βιβλιοπωλείον της Εστίας, Αθήνα.
Σατίρ Βιρτζίνια, (2008) Πλάθοντας ανθρώπους, Κέδρος
Φρόμ Έριχ, 1978, Η Τέχνη της Αγάπης, εκδ. Μπουκουμάνης.