Ο ΦΙΟΓΚΟΣ της Φωτεινής Ταγκούλη - Μια κριτική προσέγγιση της Μαρίας Αποστόλου Κλ. Ψυχολόγου

Ο ΦΙΟΓΚΟΣ της Φωτεινής Ταγκούλη
Μια κριτική προσέγγιση της
Μαρίας Αποστόλου Κλ. Ψυχολόγου

Ένας περίεργος νοτιάς κανοναρχούσε σε στέγες και δένδρα και έκανε τα παραθυρόφυλλα να τρίζουν εκείνη την βραδυά που ολοκλήρωσα το βιβλίο της Φ. Ταγκούλη Ο Φιόγκος, που μόλις, κυκλοφόρησε απ τις εκδόσεις Άπαρσις. Θα το έλεγες και συνομωσία, σκέφθηκα…

Δεν πρόκειται για τους συνήθεις ολόασπρους φιόγκους που στόλιζαν τα κεφαλάκια των μικρών κοριτσιών της 10ετίας του ΄60, με κάθε αφορμή γιορτής και σχόλης.Ο Φιόγκος της Φωτεινής, δεμένος ασφυκτικά στο λαιμό της συγγραφέως, αποτέλεσε το εργαλείο ενός βασανιστικού πνιγμού, που βιώνεται αρκετές φορές με σιωπή και κατάθλιψη. Ενός πνιγμού-ιεροτελεστία που ξεκίνησε απ τα νηπιακά χρόνια της πρωταγωνσίτριας, συνεχίστηκε στη παιδική, την προεφηβική και εφηβική της ηλικία, για ν΄ αρχίσει να χαλαρώνει μέσα απ τις κοπιώδεις προσωπικές προσπάθειες, αφήνοντας τα σημάδια να χάσκουν, εκεί που στις γυναίκες θαυμάζουμε τα περιδέραια ως δείγματα των κοινωνικών αλλαγών και των συνθηκών εξέλιξής των.

Ο Φιόγκος είναι μια κραυγή, η οργισμένη κραυγή μιας γυναίκας που της δολοφόνησαν το παιδί μέσα της, της κατέστρεψαν την παιδική της ηλικία ανεπιστρεπτί και την καταδίκασαν στην διαρκή βεβαιότητα του αδικαίωτου. Μιας γυναίκας που βρήκε τη δύναμη να επιστρέψει στις βασανισμένες ηλικίες της, ψηλαφώντας ξανά και ξανά τη ζωή της με σημαία το θυμό της, χωρίς να ξεφεύγει στιγμή από το ευγενές και αξιοπρεπές, ούτε κι όταν ακόμη κι ο αναγνώστης είναι έτοιμος να λάβει θέση και να ενσωματωθεί στο γίγνεσθαι της ιστορίας της με τον ίδιο θυμό με την ίδια οργή.

Πρόκειται, όπως γίνεται αντιληπτό, για μια σκοτεινή και θλιμμένη ιστορία, της οποίας η θεματική δεν μπορεί παρά να χαρακτηριστεί ως η ιστορία μιας παραβιασμένης παιδικής ζωής. Ο βιασμός που ξετυλίγεται ενώπιόν μας, η καταδίκη ενός παιδιού σε συναισθηματική στέρηση, η κοροιδία, το ψέμα, η βιαιοπραγία, ο εξευτελισμός, παρόλο που εμπεριέχει τα στοιχεία της αμάθειας, της άγνοιας, της αφέλειας και των καλών προθέσεων των πρωταγωνιστών-βιαστών, επισσωρεύει στα αισθήματα λύπης, οργής, θυμού και απορίας του αναγνώστη και τον καθιστά κοινωνό και υπεύθυνο εν μέρει του χρόνιου δράματος.

Τα κείμενα πυκνά, μεστά, πλούσια σε σαφήνεια και με επαρκή αποτύπωση των γεγονότων -γεγονός που πιστοποιεί την εκφραστική της δεινότητα και προιδεάζει μάλλον για την συγγραφική της εξέλιξη- επιτυγχάνουν την ταύτιση με την συγγραφέα και καθοδηγούν με θαυμαστή ικανότητα στην πλήρη κατανόηση των βασικών και μεταδεύτερων διαπιστώσεων επί του τεράστιου ψυχολογικού, κοινωνικού και ιστορικού φορτίου, που απορρέει της εξιστόρησης ουσιαστικά μιάς υιοθεσίας εν κενώ, χωρίς δηλαδή την διαμεσολάβηση κανενός εργαλείου ή προσώπου ειδικού της διαμεσολάβησης, των εγγυήσεων και εν τέλει της προστασίας της.

Δύο κατά τη γνώμη μου είναι τα σημεία προσοχής.

Το πρώτο αφορά στη τόλμη της συγγραφέως, αλλά και στην θαυμαστή και εξέχουσα ικανότητά της να αφηγηθεί ως παιδί, ούσα ενήλικη, μητέρα και σύντροφος, το βίωμα της πρωταγωνίστριας, όσο τραυματικό κι αν είναι.

Το δεύτερο αφορά στο τρίπτυχο του μηνύματος που μεταδίδει με αφοπλιστικά ανοιχτό, απλουστευτικό και δυναμικό, μαζί, τρόπο, λόγος για τον οποίο μπορεί και να αποτελέσει case study στις αναζητήσεις ανάπτυξης εκπαιδεύσεων παρεμβάσεων κοινωνικών επιστημόνων που αφορούν στο θέμα, διότι θα επαναλάβουμε πως πρόκειται για την αυτούσια, αυθεντική φωνή ενός «υιοθετημένου περίπου» παιδιού και όχι για την εξιστόρηση και περιγραφή τρίτων προσώπων ειδικών η μή.

Το αφήγημα μας δίνει στοιχεία:

- Ιστορικού τύπου. Εξελίσσεται στην Ελληνική επαρχία και την Πρωτεύουσα της δεκαετίας του ΄60, με ανοιχτά όλα τα επίδικα της πολιτικοκοινωνικής ανάπτυξης της χώρας και των κρατούντων προκαταλήψεων και αντιλήψεων.

- Κοινωνιολογικού τύπου, εφόσον, εκ του προχείρου και παραδομένης σε αντιλήψεις και σκοπιμότητες, επιχειρείται η μετάβαση ενός νηπίου από την μητρική αγκαλιά, η οποία δεν βρίσκεται σε κίνδυνο ή σε επείγουσα ανάγκη -να σημειώσουμε-, σε μια συγγενική μεν αλλά μη μητρική, αδέξια και αβοήθητη οικογένεια.

-Ψυχολογικού τύπου, εφόσον πρόκειται για την Οδύσσεια ενός αθώου αδύναμου και εκ των πραγμάτων ανίκανου νηπίου να αντιδράσει και να υπερασπιστεί τον εαυτό του.

Η ιστορία της βιβλίου είναι φυσιολογικό να αποδίδει εν γένει στην κοινωνία το τραύμα και ουσιαστικά σημαδεύει την ευαισθησία και την συνοδοιπορία του αναγνώστη ως μονάδα και ως μέλος του κοινωνικού ιστού, αφήνοντας ευρύ πεδίο σκέψεων που αφορούν στην αναγκαιότητα και την περαιτέρω ανάπτυξη του τομέα των κοινωνικών υπηρεσιών, που βάναυσα απειλούνται και εξανδραποδίζονται στις μέρες μας, θύματα των βίαιων και απάνθρωπων οικονομικών σχεδιασμών.

Όσο γράφονται αυτές οι σκέψεις, τόσο περισσότερο δυναμώνει μέσα μου η πεποίθηση πως το βιβλίο αυτό θα πρέπει να ειδωθεί και ως βάση ενός εγχειριδίου διαχείρισης και πρόληψης. Διότι η συγγραφέας κατάφερνει μέσα από την περιγραφή της συναισθηματικής έλλειψης και της απόλυτης μοναξιάς, παρόλη την βιαιότητα και τον μηδενισμό που ασκείται στην πρωταγωνίστρια, να δώσει τη λύση της επιβίωσης μέσα στο κοινωνικό γίγνεσθαι με αξιοπρέπεια και σύνεση.

Δυστυχώς. η εν μέρει «διάσωση» της ενήλικης ζωής της πρωταγωνίστριας, παρά την κακοποίηση, δεν αποτελεί κανόνα, με αποτέλεσμα τις πολυποίκιλες συναισθηματικές ελλείψεις αθώων ψυχών και μάλιστα παιδικών, οι οποίες επιστρέφουν και τιμωρούν βάναυσα τις σύγχρονες κοινωνίες!

Έτσι, ειδωμένο το έργο της Φ. Ταγκούλη αξίζει να ταξιδέψει στο αναγνωστικό κοινό επικοινωνώντας την μοναδική αδιαμφισβήτητη ανάγκη-δικαίωμα του ανθρώπου στην αγνή, την ατόφια, την απεριόριστη μητρική αγκαλιά.

«Μου δαγκώνουν τη σκέψη και μου αφαιρούν τη μνήμη», φωνάζει το παιδί.

-Φωτεινή…. «Άραγε υπάρχουν ακόμα καλές μητέρες;»

«Πάντα σε ονειρεύομαι όπως ποθώ, πανηγυρίζει η Φωτεινή! Σου μιλώ συχνά γιατί τώρα μου ανήκεις με τον τρόπο που εγώ σε ορίζω. Αντέχω να σε σκέφτομαι μαμά…»

Ο ΦΙΟΓΚΟΣ της Φ.Ταγκούλη από τις εκδόσεις Άπαρσις