Πρόταση της φιλολόγου Γιώτας Παπαδοπούλου για το μυθιστόρημα «Πατρίδα ξένη»

Πρόταση της φιλολόγου Γιώτας Παπαδοπούλου για το μυθιστόρημα
«Πατρίδα ξένη» από τις εκδόσεις Άπαρσις

Για ποιους τελικά είναι ξένη η πατρίδα;

Με χαρά διάβασα το νέο βιβλίο της φίλης συγγραφέως Μάγδας Παπαδημητρίου -Σαμοθράκη «Πατρίδα ξένη» από τις εκδόσεις Άπαρσις. Πρωτόλειο είχε φτάσει στα χέρια μου, αφού η συγγραφέας με τίμησε να είμαι μια εκ των αναγνωστών που θα της έλεγα τη γνώμη μου, με την ιδιότητα της φιλολόγου. Με τη συγγραφέα μας ενώνουν κι άλλες δράσεις. Είμαστε συνοδοιπόροι στο Φιλοσοφικό Καφενείο της Κατερίνης, εφορία της Εστίας Πιερίδων Μουσών, την οποία είχα την πρωτοβουλία να ξεκινήσω. Η Μάγδα με εμπιστεύτηκε και σχεδιάσαμε πολλές δράσεις μαζί με άλλες φίλες που ενώθηκαν μαζί μας. Αλλά και στην Εθελοντική Ομάδα Δράσης Νομού Πιερίας. Ξεκινά με δυο στίχους του Μπρεχτ, ως μότο του βιβλίου της. Αυτός που αγωνίζεται μπορεί να χάσει/όμως αυτός που δεν αγωνίζεται ήδη έχει χάσει. Ο αγώνας είναι παντού! Στη σκέψη, στη στάση ζωής, στην προστασία αξιών και ιδανικών αλλά και στην ίδια ελευθερία και ανεξαρτησία.
Σ’ αυτό το μυθιστόρημα διακρίνεται αισθητά η επίδραση της από τις συζητήσεις που έχουν γίνει στο φιλοσοφικό Καφενείο. Οι ήρωες της, περισσότερο ο Ζαχαρίας Ναχμίας, έχουν μπολιαστεί από τις φιλοσοφικές σκέψεις και πνευματικές αναζητήσεις, στοιχεία που με χαροποίησαν ιδιαίτερα. Οι φιλοσοφικές σκέψεις του Πλάτωνα, του Σωκράτη, του Επίκτητου, του Επίκουρου, του Νίτσε, που συζητήσαμε πολλές φορές στις ομιλίες μας, έχουν σημαντική θέση στο μυθιστόρημα της. Η ελευθερία, η ψυχή, το υποσυνείδητο, η αγάπη και το μίσος, οι θρησκείες και η αναζήτηση της αλήθειας συναντώνται συχνά στη σκέψη των ηρώων της. Χαρακτηριστικό απόσπασμα: «Πού είναι η αγάπη που διαλαλούν όλοι τους; Αντέδρασα, ακολουθώντας την ελληνική φιλοσοφία, γιατί ήθελα να βρω το αληθινό φως. Γνώριζα πως όταν σηκώνουμε κεφάλι, γκρεμίζεται η σπηλιά και φωτιζόμαστε. Ήθελα να γνωρίσω τον εαυτό μου και να δώσω και στους φίλους μου να καταλάβουν πως  δεν είχα πρόβλημα να τους αγαπήσω όλους. Γιατί αυτοί δε μπορούσαν να αγαπήσουν εμένα; Γιατί να θέλει η θρησκεία να μας κάνει μεταξύ μας εχθρούς; Γι’ αυτό δημιουργήθηκαν; Για να μπολιάζουν τις παιδικές και αμόλυντες ψυχές με την κακία;» Διαβάζουμε πως ο Ζαχαρίας Ναχμίας σ’ όλη του την εφηβεία αναζητούσε μέσα από τα βιβλία το πραγματικό φως, την κοινωνική δικαιοσύνη, να βγει τέλος από τη σπηλιά του Πλάτωνα ώστε ν’ αφυπνιστεί πρώτα ο ίδιος και μετά να βοηθήσει τους συνανθρώπους του. Αναζητούσε συνεχώς μια πατρίδα που ζούσε στο σκοτάδι, την ελευθερία της ψυχής, την κοινωνική δικαιοσύνη, την ευθύνη. Τη βρήκε;

Η πατρίδα λοιπόν δεν ήταν ξένη για τους ήρωες της μόνο επειδή δεν δικαιώθηκαν τα οράματα τους, επειδή τους έβαλε στο περιθώριο αλλά γιατί οι άνθρωποι της ήταν εγκλωβισμένοι στο σπήλαιο, δεμένοι με τις αλυσίδες του μυαλού και δεν προσπάθησαν να βγουν από το σκοτάδι. Ήθελαν ή δεν τους άφησαν; Εκτός όμως της φιλοσοφικής σκέψης που κατέχουν οι περισσότεροι ήρωες της, η συγγραφέας μας γνωρίζει τα βάσανα ενός λαού στα μαύρα χρόνια της κατοχής και του εμφυλίου, μας ταξιδεύει σε πόλεις που υπήρχε έντονο το εβραϊκό στοιχείο. Μας γνωρίζει το Αγρίνιο της εποχής, την Πρέβεζα, τα Γιάννενα, τον Βόλο, ερχόμαστε στην Κατερίνη όπου οι χριστιανοί κάτοικοι προστάτευσαν τις ζωές και τις περιουσίες των λίγων Εβραίων. Στη συνέχεια, φτάνουμε νοερά στη Θεσσαλονίκη όπου ζουν οι γονείς της Ελισεβά και γνωρίζουμε από κοντά όλο το οδοιπορικό του Εβραϊκού πληθυσμού της προς το Άουσβιτς. Εκεί, όπου χάνεται η αξία του ανθρώπου. Το ταξίδι σταματά στο Κροστσένκο, μια πόλη της Πολωνίας όπου ζουν οι πολιτικοί πρόσφυγες, κυνηγημένοι από την ξένη γι αυτούς πατρίδα. Η συγγραφέας μας γνωρίζει την καθημερινότητα των ανθρώπων και τον κόπο τους για επιβίωση. Τα καπνά και η εκμετάλλευση των παραγωγών από τους μεσάζοντες, έχουν σημαντικό κομμάτι στη ροή του μυθιστορήματος.

Ταξιδεύουμε με το βιβλίο της Μάγδας Παπαδημητρίου-Σαμοθράκη. Σαν ταινία περνούν από μπροστά μας οι όμορφες περιγραφές που απαλύνουν την ψυχή. Αλλά δεν λείπουν και οι ανθρώπινες συγκινητικές στιγμές που υπάρχουν διάχυτες στις σελίδες του μυθιστορήματος, που καθηλώνουν και φορτίζουν τον αναγνώστη.

Οι χαρακτήρες του Γιώργου Παππά- η περσόνα του θείου της Παπαδημητρίου Γιώργου-, η Ελισεβά, η Μαρία ή Μαριάμ, η Ελευθερία αλλά και ο Κοσμάς Ξυπολυτέας, το πλέον μισητό πρόσωπο των ηρώων, με γοήτευσαν, με λύπησαν, με εξόργισαν, με χαροποίησαν κάποιοι με την κατάληξη τους. Πληροφορήθηκα πολλά που δεν γνώριζα, έλαβα τα μηνύματα που ήθελε να δώσει η συγγραφέας. Όσο για το εξώφυλλο του βιβλίου θέλω να συγχαρώ τις εκδόσεις που πιστεύω ότι δημιούργησαν ένα κόσμημα. Βλέποντας το στα ράφια του βιβλιοπωλείου, σίγουρα θα σε μαγνητίσει να το διαβάσεις. Λιτό, απέρριτο, συμβολικό.

Καλοτάξιδο να είναι το νέο βιβλίο σου Μάγδα και εύχομαι να αγαπηθεί γιατί το αξίζει!

Γιώτα Παπαδοπούλου
Φιλόλογος
Ιδρύτρια του Φιλοσοφικού Καφενείου Εστίας Πιερίδων Μουσών