Ο Γιάννης Τόλιος κατάγεται από τη Λαμπεία (Δίβρη) του Δήμου Αρχαίας Ολυμπίας. Είναι απόφοιτος Πανεπιστημίου Πειραιά, με μεταπτυχιακές σπουδές στο Πανεπιστήμιο του Λονδίνου (Berkbeck College) και στο Πανεπιστήμιο «Λομονόσοφ» της Μόσχας. Είναι διδάκτωρ Οικονομικών Επιστημών (Ph.D.) στο Πάντειο Πανεπιστήμιο. Μιλάει αγγλικά, γαλλικά και ρωσικά. Είναι παντρεμένος και έχει δύο παιδιά.
Ο Γιάννης Τόλιος εργάστηκε ως ερευνητής στη Δ/ση Μελετών και Προγραμματισμού της Αγροτικής Τράπεζας (ΑΤΕ), στο «Κέντρο Μαρξιστικών Ερευνών» (ΚΜΕ), ως μετακλητός υπάλληλος της Ελληνικής Βουλής, καθώς και υπάλληλος στο Τ.Π.& Δανείων. Την περίοδο της Χούντας πήρε ενεργό μέρος στον αντιδικτατορικό αγώνα από τις γραμμές του ΠΑΜ, της Αντι-ΕΦΕΕ και της ΚΝΕ. Για τη δράση του συνελήφθη, βασανίστηκε
και φυλακίστηκε. Μετά τη μεταπολίτευση συμμετείχε ενεργά στους πολιτικούς και κοινωνικούς αγώνες, από τις γραμμές του ΚΚΕ, του ΣΥΝ-ΣΥΡΙΖΑ και της ΛΑΕ. Το 2015 διετέλεσε Γ. Γ. Βιομηχανίας στο υπουργείο «Παραγωγικής Ανασυγκρότησης», θέση από την οποία παραιτήθηκε σε ένδειξη διαμαρτυρίας τον Ιούλιο ’15, όταν η κυβέρνηση υπέγραψε το νέο Μνημόνιο. Συμμετέχει στο «Euro-Memo» των ευρωπαίων οικονομολόγων για μια «Εναλλακτική Οικονομική Πολιτική στην Ευρώπη», καθώς και ως συντονιστής του «Μαρξιστικού Χώρου Μελέτης και Έρευνας» (ΜΑΧΩΜΕ). Είναι μέλος του «ΣΦΕΑ» και συγγραφέας πολλών άρθρων και βιβλίων (ατομικά και συλλογικά) σε οικονομικά και πολιτικο-κοινωνικά θέματα.
Οι σημαντικότερες μελέτες και μονογραφίες είναι:
«Κατανομή και Ανακατανομή Εθνικού Εισοδήματος» (1983),
«Σύγχρονος Καπιταλισμός. Τάσεις Ανάπτυξης και Αντιθέσεις» (1991). «Συγκέντρωση Κεφαλαίου, Τραπεζικοί και Ασφαλιστικοί Όμιλοι στην Ελληνική Κοινωνία» (1998). «Συγκέντρωση Κεφαλαίου, Οικονομικοί Όμιλοι και Οικονομική Ελίτ» (1999). «Συγκέντρωση Κεφαλαίου, Βιομηχανικοί Όμιλοι και Βιομηχανική Πολιτική» (2003), «Περιβάλλον και Αγροτική πολιτική σε συνθήκες παγκοσμιοποίησης» (2008). «Κρίση, Απεχθές Χρέος και Αθέτηση Πληρωμών, Το ελληνικό …δίλημμα» (2011). «Eurozone Crisis, “odious debt” and default of payments» (2012). «Η Μετάβαση στο Εθνικό Νόμισμα, αφετηρία εξόδου από την κρίση» (2016). Το τελευταίο βιβλίο αφορά την «Ψηφιακή Εποχή, Οι αλλαγές σε οικονομία, κοινωνία, πολιτική», εκδόσεις «Τόπος» (2021). Συμμετοχή σε συλλογικές μελέτες (επιλογή) «Η Ευρωπαϊκή Οικονομική Κοινότητα και η Ελλάδα» (1980), «Τρία χρόνια στην ΕΟΚ: Συμπεράσματα Προοπτικές και η Πάλη ενάντια στις συνέπειες και την αποδέσμευση» (1984), «Τεχνολογική εξέλιξη και επιπτώσεις στις συνθήκες εργασίας» (1984), «Παραγωγικότητα Ανταγωνιστικότητα και Ανεργία» (1984), «Εισοδηματική και δημοσιονομική πολιτική σε συνθήκες στασιμοπληθωρισμού» (1984), «Για το Τραπεζικό Σύστημα και την Πιστωτική Πολιτική της χώρας» (1985), «Προβλήματα Αγροτικής Οικονομίας και Περιφερειακής Ανάπτυξης» (1986), «Αγροτικό Υπερπροϊόν: Μορφές σύλληψης και μηχανισμοί μεταφοράς», στο «Οικονομία και Αγροτικός Τομέας», (1986), «Ολυμπιάδα Αθήνα-1996: Μια Πρόκριση-Πρόκληση» (1990), «Δημόσιος Τομέας και προοδευτικός εκσυγχρονισμός: απάντηση στην πολιτική των Ιδιωτικοποιήσεων (1992), «Ελληνική Οικονομία και Ενιαίο Νόμισμα» (1999), «Η κοινωνία των 2/3» (2000), «Το Γ’ Κοινοτικό Πλαίσιο Στήριξης» (2001), «Ο Οκτώβρης και η Εποχή μας» (2010), «Ο Χάρτης της Κρίσης» (2010), «Κυβέρνηση της Αριστεράς» (2013), «Ακύρωση Μνημονίων, Κατάργηση Δανειακών Συμβάσεων και Διαγραφή Χρέους - Ευρωπαϊκή Ενοποίηση Γεωπολιτικές Αντιθέσεις στη Μεσόγειο και πολιτική της Αριστεράς» (2013), «Το Ευρώ, ο Νότος και η Ελλάδα» (2014), «Το Ιδιωτικό Χρέος στην Ελλάδα» (2014), «Ταξική διάρθρωση της Ελληνικής Κοινωνίας», (2015), «Παραγωγική Ανασυγκρότηση» (2015), «Ευρωζώνη, Εθνικό Νόμισμα και Λαϊκή Κυριαρχία» (2017), «Προϋποθέσεις υπέρβασης της Λιτότητας και της Επιτροπείας» (2018), «Αντέχουν οι ιδέες του Μαρξ;» (2020), κά.