13 + 1 ερωτήσεις για ένα νέο βιβλίο και τη συγγραφέα του: ΑΣΑΛΕΥΤΕΣ ΝΥΧΤΕΣ Μαρία Φουσταλιεράκη

Συνέντευξη στη Τζένη Μανάκη

13 + 1 ερωτήσεις για ένα νέο βιβλίο και τη συγγραφέα του 

 ΑΣΑΛΕΥΤΕΣ ΝΥΧΤΕΣ

Μαρία Φουσταλιεράκη

Εκδόσεις : άπαρσις 

Η Μαρία Φουσταλιεράκη γεννήθηκε στο Ρέθυμνο το 1970, είναι μητέρα τριών παιδιών και ζει στη Θεσσαλονίκη. Σπούδασε Ευρωπαϊκό Πολιτισμό στο Ελληνικό Ανοιχτό Πανεπιστήμιο. Παρακολούθησε επιτυχώς το εκπαιδευτικό αντικείμενο του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών: Επιμέλεια – Διόρθωση Κειμένων, Θέματα φιλοσοφίας: Ελευθερία και Ευημερία και Δημιουργική Ανάγνωση και Γραφή της Πεζογραφίας. Εργάστηκε στον ιδιωτικό τομέα ως υπάλληλος γραφείου και σήμερα εργάζεται ως επιμελήτρια εκδοτικών κειμένων. Είναι ενεργό μέλος εθελοντικών και φιλανθρωπικών οργανώσεων, μαχητική φεμινίστρια και φροντίζει αδέσποτες γάτες. Αγαπάει το θέατρο, το σινεμά, την κλασική μουσική και κάνει διαλογισμό.

Μιλάει αγγλικά, γαλλικά και περσικά. Η πρώτη της εμφάνιση στην ελληνική πεζογραφία ήταν τον Μάιο του 2020 με τη συλλογή διηγημάτων Οδός Ελιγμών, από τις εκδόσεις Άπαρσις. Ακόμα δεν έχει αποφασίσει τι θα γίνει όταν  μεγαλώσει. e-mail: [email protected]

 Απόσπασματα από τα διηγήματα:   

 “ Με έναν σάκο έφυγες” ( σελ48-49)

Πήρες τον σάκο που φύλαγες κάτω από το κρεβάτι. Έριξες μέσα βιαστικά τις κουρασμένες προσδοκίες σου, ξεφτισμένα όνειρα και πρόωρα γερασμένες εμμονές και έφυγες.

Ήθελες να προλάβεις να γυρίσεις όλον τον κόσμο πριν μαραθείς. Τράβηξες τις άγκυρες από τον βυθό σου και τις πήρες παραμάσχαλα, τώρα που είχες ακόμα αντοχές να τις κουβαλήσεις. […] 

Τα πανιά σου κουρελιάστηκαν από τους αέρηδες. Τα παπούτσια σου φαγώθηκαν από τους δρόμους.[…]

Πάνω από την άγκυρα που έθαψες πίσω στην πατρίδα, είχε φυτρώσει μια ελιά που σε περίμενε κι αυτή να ξεκουραστείς στον ίσκιο της.

“Καινούργια Παιγνίδια” σελ.138

 […] Ένα ένα τα παιδιά, σήκωναν τα καπάκια από τα φέρετρα και αφού

τέντωναν τα ποδαράκια τους για να ξεμουδιάσουν, έβγαιναν με ένα σάλτο και έτρεχαν να παίξουν με τα καινούργια τους παιχνίδια.

Τα μικρότερα παιδιά και τα βρέφη που δεν περπατούσαν ακόμα, τσίριζαν

από ανυπομονησία όσο περίμεναν κάποιο από τα μεγαλύτερα να τα σηκώσει

αγκαλιά και να τα βγάλει έξω.

Το νεκροταφείο μετατράπηκε σε παιδική χαρά. Τα φώτα από τα καντήλια

έφεγγαν αρκετά και μαζί με το λιγοστό φως του φεγγαριού, τα βοηθούσε να μην σκοντάφτουν πάνω στα μάρμαρα […]

-Κυρία Φουσταλιεράκη, μιλήστε για τη νέα συλλογή διηγημάτων σας, ποιο ήταν το έναυσμα της συγγραφής τους, αν λάβουμε υπόψη ότι παρά την ποικίλη θεματική τους, έχουν ως κοινό χαρακτηριστικό την ψυχολογική κατάσταση των ηρώων μετά από τετελεσμένες αποφάσεις ή βιωμένες καταστάσεις. Ένα ουσιαστικά αδρανοποιημένο παρελθόν που αναζητά ερμηνεία στο παρόν.

Το έναυσμα για τις ιστορίες μου πάντα είναι η παρατήρηση και η ενσυναίσθηση. Φαντάζομαι ηρωίδες/ήρωες και προσπαθώ να φωτίσω με έναν μεγεθυντικό φακό τη φανταστική ζωή τους· το μυαλό τους· τον εσωτερικό τους κόσμο και τα συναισθήματά τους.  Προσπαθώ να διαλευκάνω το αδρανοποιημένο τους παρελθόν -όπως πολύ σωστά επισημάνατε- και να το φέρω αντιμέτωπο με το παρόν, με το σήμερα, για να το απομυθοποιήσω και, γιατί όχι, να το απαλύνω και να το απενεχοποιήσω.

–Τα πρώτα διηγήματα της συλλογής έχουν ως κοινό γνώμονα  έναν ατελέσφορο έρωτα, που διεκδικεί μια δεύτερη ευκαιρία, είναι όμως στο πλείστο, μία χαμένη ευκαιρία. Γιατί επιλέξατε να γράψετε για χαρακτήρες αναποφάσιστους, που νοσταλγούν, επιθυμούν, αλλά δεν τολμούν; Πιστεύετε ότι οι άνθρωποι οφείλουν να προτιμούν την ασφάλεια μιας συμβατικά καλής σχέσης από το να αφεθούν να παρασυρθούν από το πάθος τους;

Οι χαρακτήρες που είναι αναποφάσιστοι ως προς τα συναισθήματά τους, στην πραγματικότητα είναι άνθρωποι που τους απασχολεί το «γιατί» και το «αν». Τι θα γινόταν αν; πώς θα ήταν η ζωή μου σήμερα αν έπαιρνα διαφορετικές αποφάσεις; γιατί αντέδρασα έτσι και όχι διαφορετικά σε ένα δίλημμα; γιατί δεν τόλμησα να ζήσω έτσι όπως πραγματικά ήθελα;

Οι άνθρωποι συχνά προτιμούν την ασφάλεια μιας συμβατικά καλής σχέσης γιατί έχει μικρότερο συναισθηματικό ρίσκο (και δεν θα ξύσει πληγές που διστάζουμε να αγγίξουμε), σε σχέση με το πάθος που είναι σαρωτικό, αβέβαιο και μας ξεβολεύει από την ησυχία και τη ρουτίνα μας. Καθοριστικό ρόλο, βεβαίως, παίζει η ηλικία, οι εμπειρίες και η άγνοια κινδύνου· όσο μικρότερη η ηλικία τόσο μεγαλύτερη η άγνοια κινδύνου και η πρόθεση για ρίσκο.

–Σε κάποια από τα διηγήματά σας θίγετε το μεγάλο κεφάλαιο της σχέσης μάνας – κόρης, τη ζωή με απούσα τη μητέρα, αλλά και τη ζωή με μητέρα – δυνάστη που εξουσιάζει απόλυτα τον γιο της. Μιλήστε για τα βαρύτερα ψυχολογικά προβλήματα που συνεπάγονται αυτές οι σχέσεις.

Η ψυχολογία λέει πως τη μητέρα την κουβαλάμε μέσα μας μέχρι να πεθάνουμε (ακόμα και αν δεν την έχουμε γνωρίσει ποτέ) και είναι η μορφή που ταυτιζόμαστε και εξαρτιόμαστε συναισθηματικά, τουλάχιστον τα πρώτα χρόνια της ζωής μας. Η δυσλειτουργική σχέση με τη μητέρα είναι καθοριστική για τη μετέπειτα εξέλιξή μας ως ενήλικα όντα. Η συναισθηματική ασφάλεια που δεν πήραμε, η αποδοχή που δεν λάβαμε, η λανθασμένη εικόνα του εαυτού που μας έχει αντικατοπτρίσει, ή ακόμα και η απόρριψη, μας στοιχειώνουν στην ενήλικη ζωή, δεν έχουμε έναν συμπαγή εαυτό, ένα κομμάτι μας υποφέρει από το κενό που άφησε η έλλειψη της φροντίδας και μπορεί να νιώθουμε καχύποπτοι, ελλιπείς και, ίσως, όχι αρκετά άξιοι να αγαπηθούμε. Και ένας άνθρωπος που νιώθει ανάξιος στην αγάπη είναι ένας άνθρωπος ανώριμος συναισθηματικά που θα τον δυσκολέψουν όλες οι σχέσεις που θα κάνει στη ζωή του. Βέβαια, επειδή κάθε νόμισμα έχει δύο όψεις, αν αυτό το κομμάτι μας θεραπευτεί και καταφέρουμε να γίνουμε λειτουργικοί και να χαιρόμαστε τη ζωή μας, αυτή η δυσλειτουργική σχέση με τη μητέρα μπορεί να γίνει κάλλιστα το παράδειγμα προς αποφυγή, και να μας βοηθήσει -όταν γίνουμε γονείς και εμείς με τη σειρά μας- να γίνουμε για τα παιδιά μας οι (ιδανικοί) γονείς που θα θέλαμε να είχαμε.

–Σε άλλα διηγήματά σας χρησιμοποιείτε το στοιχείο του υπερβατικού, της αλληγορίας – όπως στο: “ Η βρόμικη άσφαλτος”, κάποια δε μου έδωσαν την εντύπωση ότι είναι αυτοβιογραφικά, όχι με τη στενή έννοια του εαυτού, όπως π.χ. “Το Κουτσό”. Τι έχετε να πείτε;

Αλληγορικά είναι σίγουρα, όσο για το αυτοβιογραφικά ‒τουλάχιστον στα δύο συγκεκριμένα που αναφέρατε‒ όχι, δεν είναι. Βεβαίως, πάντα κάτι δικό μου κρύβεται μέσα σε κάθε διήγημα: είτε μια εικόνα, μια ανάμνηση ή ένα συναίσθημα, είτε ένας χαρακτήρας ανθρώπου που για κάποιον λόγο μου έκανε εντύπωση μια πτυχή της προσωπικότητάς του, αλλά ποτέ δεν είμαι εγώ η πρωταγωνίστρια. Πάντα στέκομαι απέξω και κοιτάζω από ασφαλή απόσταση τις ζωές των ηρωίδων και των ηρώων μου.

–Η καραντίνα υπήρξε για σας πηγή έμπνευσης; Να υποθέσω ότι το αλληγορικό διήγημά σας “ Στη ντουλάπα”, έχει να κάνει με τον εγκλεισμό και τον περιορισμό των δραστηριοτήτων μας, τη σταδιακή σμίκρυνση της ύπαρξής μας μπροστά στον κίνδυνο του θανάτου;  

Πολύ σωστά το αντιληφθήκατε. Η ντουλάπα υπήρξε μια εσωτερική κραυγή βοήθειας και τρόμου απέναντι σε αυτήν την πρωτόγνωρη κατάσταση που ζούμε. Πηγή έμπνευσης, όμως, δεν υπήρξε ο εγκλεισμός, γιατί όλο το διάστημα που ήμασταν κλεισμένοι μέσα στα σπίτια μας προτίμησα να διαβάζω παρά να γράφω. Η λογοτεχνία ήταν (και είναι) το καταφύγιό μου και ο τρόπος να παραμείνω πνευματικά και συναισθηματικά υγιής.

–Θίγετε επίσης διαχρονικά αλλά δυστυχώς έντονα επίκαιρα κοινωνικά ζητήματα όπως είναι η σεξουαλική κακοποίηση. Ποια είναι η σχέση θύτη-θύματος στο διήγημά σας “Ο φίλος που εμπιστευόμουν”; Η ενοχή της πιθανής απόλαυσης ενδέχεται να πυροδοτεί την επανάληψη και στη συνέχεια τη σιωπή ή ο θύτης δρα ανεξάρτητα από τα αισθήματα που προκαλεί με την πράξη του στο θύμα;

Η σιωπή ήταν μονόδρομος παλαιότερα σε τέτοιες καταστάσεις. Η κοινωνία μας, η βαθιά ταξική και πατριαρχική, φορτώνει ‒δυστυχώς ακόμα και σήμερα‒ τα θύματα με ενοχή με τις χυδαίες κατ’ εμέ εκφράσεις: «τα ήθελε αφού ντύθηκε προκλητικά», «γιατί δε μίλησε νωρίτερα», «δεν είναι βιασμός αφού είχανε σχέση» και άλλες παρόμοιες…

Ευτυχώς, όμως, τον τελευταίο καιρό, με τις καταγγελίες και τα περιστατικά που βλέπουν το φως της δημοσιότητας, φαίνεται πως κάτι πάει να αλλάξει, και η κοινωνία αναγκάζεται (κι ας μην το θέλει) να κοιτάξει κατάματα τις βρομιές που έχει κρύψει εδώ και χρόνια κάτω από το χαλί.

Πάντα ο δράστης ενεργεί ανεξάρτητα από τα αισθήματα που προκαλεί στο θύμα του. Δεκάρα δε δίνει γι’ αυτά. Πάντα ενεργεί εγωιστικά, ναρκισσιστικά και κακοποιητικά. Η σχέση στο συγκεκριμένο διήγημα είναι ακριβώς αυτή που περιγράφω: μια σχέση εμπιστοσύνης. Ένας καλός, επιστήθιος φίλος ‒που ενδεχομένως να λειτουργεί και ως πατρική φιγούρα για τη νεαρή κοπέλα‒ και η ενοχή της απόλαυσης που τη μετατρέπει μέσα της από θύμα σε συνένοχη. Ήθελα να θίξω τον βιασμό ‒γιατί στην πραγματικότητα είναι βιασμός από ένα πρόσωπο που δεν είναι άγνωστο και άρα καθόλου απειλητικό. Ο «εχθρός», δηλαδή, δεν είναι ένας άγνωστος, ο οποίος με τη βία εισβάλλει στο σώμα και την ψυχή και την κουρελιάζει αλλά είναι ένας «εχθρός» φιλικός, που φέρνει δώρα και είναι ντυμένος με χαμόγελα και καλές προθέσεις. Σε κάθε περίπτωση, όμως, είτε ο θύτης είναι άγνωστος είτε είναι γνωστός, η σεξουαλική κακοποίηση και ο βιασμός είναι τραυματικές εμπειρίες που δεν ξεχνιούνται και οι πληγές που προκαλούν δεν επουλώνονται εύκολα.

-Είναι παρηγορητική η ψευδαίσθηση της μετά θάνατον ζωής στον μεγαλύτερο από τους ανθρώπινους πόνους, τον θάνατο του παιδιού; Αναφέρομαι στο τελευταίο διήγημά σας, που μέρος του αποτελεί και το κείμενο του εξώφυλλου.

Τα καινούργια παιχνίδια, το διήγημα για το οποίο μιλάτε, γράφτηκαν μετά από την επίσκεψή μου στο νεκροταφείο, στο παιδικό του τμήμα. Δεν είχα ιδέα πως υπήρχε τέτοιο μέρος, και όταν πλησίασα κοντά και είδα τους μικροσκοπικούς τάφους, τους τόσο φροντισμένους, τους τόσο καθαρούς ‒κάποιοι είχαν λούτρινα παιχνίδια επάνω τους‒ το στομάχι μου δέθηκε κόμπος και για τις επόμενες μέρες δεν μπορούσα να σκεφτώ τίποτα άλλο. Ακόμα στέκομαι βουβή απέναντι στον θάνατο ενός παιδιού. Ποτέ δεν ξέρω τι να πω στους χαροκαμένους γονείς. Συνήθως δεν λέω τίποτα, τους αγκαλιάζω μονάχα γιατί κάτι τέτοιες στιγμές ίσως το άγγιγμα να είναι πιο παρηγορητικό από τα λόγια. Η διαφορετική οπτική που έδωσα σε αυτό το ζοφερό τοπίο ‒το να ζωντανεύουν, δηλαδή, κάθε νύχτα τα πεθαμένα παιδιά και να παίζουν με τα παιχνίδια τους‒ ήταν ανακουφιστική για μένα. Δεν ξέρω αν υπάρχει μετά. 

–Υπήρξε σκηνή σε κάποιο από τα διηγήματα, που σας προκάλεσε δυσκολία στη γραφή της ή στο συναισθηματικό σας κομμάτι;

Ναι, σχεδόν σε όλα τα διηγήματα που πραγματεύονται κακοποίηση ή θάνατο δυσκολευόμουν όσο τα έγραφα και είχα, μάλιστα, έντονες σωματικές αντιδράσεις. Δεν έχει σημασία που εγώ προσωπικά δεν έχω ζήσει αυτά τα περιστατικά, οι ηρωίδες και οι ήρωές μου ήταν ολοζώντανοι μέσα μου εκείνες τις στιγμές που έγραφα και ένιωθα ακριβώς όσα ένιωθαν και εκείνοι.

–Έχετε ήδη στο συγγραφικό ενεργητικό σας μια ακόμη συλλογή διηγημάτων με τίτλο “Οδός Ελιγμών”.  Σκέφτεστε να ασχοληθείτε με τη μεγάλη φόρμα ή σας ελκύει περισσότερο το διήγημα;

Η μικρή φόρμα με ελκύει πολύ ως γραφή και η μεγάλη φόρμα με ελκύει πολύ ως αναγνώστρια. Δεν ξέρω αν κάποτε καταφέρω να γράψω ένα μυθιστόρημα, και δεν είμαι σίγουρη και αν το θέλω. Το διήγημα μού «βγαίνει» πιο εύκολα και μου δίνει τη δυνατότητα σε ένα και μόνο βιβλίο να διηγηθώ δεκάδες διαφορετικές ιστορίες. Επίσης, δεν ξέρω αν έχω την πειθαρχία για να γράψω ένα μυθιστόρημα, γιατί απαιτεί πολύ χρόνο, ενδελεχή έρευνα και μεγάλη αφοσίωση. Το επάγγελμά μου που λατρεύω (οι επιμέλειες), η μελέτη των περσικών (φέτος είμαι στο Β2 πτυχίο) και η ανάγνωση των αγαπημένων μου συγγραφέων, δεν μου αφήνουν παρά ελάχιστο χρόνο στην καθημερινότητά μου. Όμως, ποτέ μη λες ποτέ. Άλλωστε, στο βιογραφικό μου λέω πως δεν ξέρω τι θα γίνω όταν μεγαλώσω! (γέλια)

-Υπάρχουν συχνά πραγματικοί άνθρωποι πάνω στους οποίους στηρίζετε τους χαρακτήρες των μύθων σας;

Ναι. Πολλές φορές «κλέβω» ένα χαρακτηριστικό, ένα συναίσθημα, μια πράξη ενός ανθρώπου που γνωρίζω ή που μου είναι παντελώς άγνωστος και φτιάχνω μια μυθοπλασία γύρω από αυτό. Άλλες φορές οι ήρωες ξεπηδούν με το έτσι θέλω μέσα στο κεφάλι μου ‒πολλές φορές, μάλιστα, επιτακτικά‒ και με «αναγκάζουν» να πω την ιστορία τους. Σε αυτές τις περιπτώσεις, δεν σας κρύβω, πως αρχίζω λιγάκι να αμφιβάλλω για τη νοητική μου κατάσταση αλλά, ευτυχώς, μόλις γράψω την ιστορία τους εξαφανίζονται έτσι ξαφνικά όπως ήρθαν, κι εγώ συνεχίζω τη ζωή μου καθησυχασμένη πως δεν είμαι τρελή. (γέλια) 

–Εμπεριέχονται μέσα στις αφηγήσεις σας κάποιοι κρυμμένοι κώδικες που μόνο κάποιοι επίμονοι αναγνώστες μπορούν να “αποκρυπτογραφήσουν” και πόση βαρύτητα δίνετε σ’ αυτό;

Μ’ αρέσει πολύ η ερώτησή σας! Ναι, υπάρχουν κρυμμένοι κώδικες στα βιβλία μου. Στο πρώτο, ας πούμε, «έπαιξα» με τα διόδια ανά την Ελλάδα και με το μέγιστο αντίτιμο που μπορεί να πληρώσει κανείς όταν ταξιδεύει, ενώ στο διήγημα Τιμής ένεκεν (που είναι αυτοβιογραφικό) υπάρχουν λέξεις-κλειδιά που παραπέμπουν στον Ντίνο Χριστιανόπουλο, τον οποίο είχα την τεράστια τιμή να γνωρίσω λίγα χρόνια πριν πεθάνει. Στο δεύτερο, υπάρχουν έντονες επιρροές από αγαπημένους μου συγγραφείς αλλά και νοσταλγικές όμορφες μνήμες από σημαντικούς για μένα ανθρώπους. Δεν είναι αυτοσκοπός μου να το αντιληφθεί ο επίμονος αναγνώστης αλλά περισσότερο λειτουργεί μέσα μου ως φόρος τιμής απέναντι σε ανθρώπους που αγάπησα, απέναντι στη λογοτεχνία και, κυρίως, απέναντι στους συγγραφείς που με διαμόρφωσαν ως αναγνώστρια.

-Θεωρείτε τη γραφή περισσότερο ως μία ευγενή ή ως μια πνευματική ενασχόληση; Θα σκεφτόσασταν ποτέ να γράψετε ένα έργο με ψευδώνυμο κι αν ναι, για ποιο λόγο θα το κάνατε;   

Η γραφή είναι για μένα μια λυτρωτική επιτακτική ανάγκη. Τα πρώτα χρόνια τα κείμενά μου ήταν αυτοβιογραφικά και λειτούργησαν ως ψυχοθεραπευτική μέθοδος για να επουλώσω πληγές και να κλείσω συναισθηματικές εκκρεμότητες του παρελθόντος. Αργότερα προέκυψαν οι μυθοπλασίες, οι ιστορίες έξω από μένα, έξω από τη δική μου συναισθηματική κατάσταση. Σήμερα, δεν νιώθω την ανάγκη να γράψω για μένα, δεν έχω να πω κάτι για τον εαυτό μου. Όσο για το δεύτερο σκέλος της ερώτησής σας, δεν το έχω σκεφτεί ως τώρα. Δεν ξέρω τι θα με έκανε να γράψω ένα έργο με ψευδώνυμο. Από όσο με ξέρω, όμως, μάλλον δεν θα το έκανα γιατί θα ένιωθα πως κοροϊδεύω και προδίδω τον αναγνώστη με το να μην του εμπιστεύομαι την ταυτότητά μου.

-Πώς προέκυψε η εκμάθηση της Περσικής γλώσσας; Μπορείτε να αναφέρετε μια εμπειρία σας μέσα από την οποία διαπιστώσατε τη δύναμη της γλώσσας;

Τα περσικά ‒και όχι φαρσί που λανθασμένα τα λέει ο κόσμος και γίνεται έξαλλος ο δάσκαλός μου! ‒ προέκυψαν κατά τύχη. Στο σεμινάριο δημιουργικής γραφής που έγινε πριν λίγα χρόνια στη Φλώρινα, είχα τη χαρά να παρακολουθήσω μια ομιλία για την περσική λογοτεχνία. Εντυπωσιάστηκα από την κουλτούρα αυτού του λαού, από τα βάσανα και τα πάθη του, από την ευγένειά του και από τη στενή σχέση του και την αγάπη του για την ποίηση. Αυτό ήταν το έναυσμα για μένα γιατί αγαπώ πολύ την ποίηση. Να μάθω αυτήν την παράξενη γλώσσα για να μπορέσω να διαβάσω ποιητές της στο πρωτότυπο! Μεγαλεπήβολο σχέδιο. Μετά από 2 χρόνια σπουδών στο ΑΠΘ, στη Θεολογική σχολή (στο τμήμα μουσουλμανικών σπουδών) και έχοντας πάρει ήδη το Α1, καταφέρνω να διαβάζω κουτσά στραβά ποιήματα του Ρουμί, του Χαφέζ και του Σααντί. Διαβάζοντας τους αρχαίους Πέρσες ποιητές (κυρίως στη μετάφρασή τους στα αγγλικά και στα ελληνικά) ένιωσα έντονα πόσο ίδιοι είμαστε οι άνθρωποι και πόσο δεν έχουμε αλλάξει ολωσδιόλου ανά τους αιώνες. Τα ίδια πράγματα μας απασχολούν, για τα ίδια πράγματα κλαίμε, με τα ίδια πράγματα παθιαζόμαστε, για τα ίδια πράγματα πολεμάμε. Για την ουσία του ανθρώπου μιλάω, βεβαίως, για τον εσωτερικό του κόσμο, γιατί το κοινωνικό πλαίσιο, τα ήθη, τα έθιμα, οι προκαταλήψεις κ.ά. προφανώς και είναι πολύ διαφορετικά.

–Πείτε μας μια πιθανά πραγματοποιήσιμη ευχή για την Ελληνική Λογοτεχνία.

Εύχομαι η Ελληνική Λογοτεχνία να συνεχίζει να μας σώζει τη ζωή γιατί τα βιβλία έχουν τη δύναμη να σώζουν. Αυτό είναι κάτι που δεν θα πάψω ποτέ να το πιστεύω. Θα σας διηγηθώ ένα προσωπικό παράδειγμα για να σας δώσω να καταλάβετε τη δύναμη της λογοτεχνίας. Λίγο πριν κλείσω τα 18 διάβασα τη Μεγάλη πράσινη της Ευγενίας Φακίνου. Με εντυπωσίασε η δύναμη ψυχής της πρωταγωνίστριας, η οποία πήρε μια γενναία απόφαση για τη ζωή της (δεν θέλω να μιλήσω εκτενέστερα για την πλοκή, μήπως κάποιος θέλει να το διαβάσει). Όταν λίγα χρόνια αργότερα, κλήθηκα να πάρω και εγώ μια δύσκολη και γενναία απόφαση για τη ζωή μου, κάθε φορά που φοβόμουν και δίσταζα, σκεφτόμουν την ηρωίδα της Φακίνου που τα κατάφερε και έπαιρνα κουράγιο. Το έχω πει και στην ίδια τη συγγραφέα και συγκινήθηκε. Δεν έχουμε ιδέα, εμείς που γράφουμε, πόσο και πώς οι λέξεις μας μπορεί να επηρεάσουν έναν άνθρωπο. Γι’ αυτό οφείλουμε να είμαστε πολύ προσεκτικοί και να νιώθουμε αυτήν την τεράστια ευθύνη την ώρα που σκαρώνουμε τους μύθους και τις ιστορίες μας.

–Κυρία Φουσταλιεράκη, ευχαριστώ γι’ αυτή τη συνομιλία μας!

Εγώ σας ευχαριστώ πολύ για την τιμή που μου κάνατε!