H Αγγελική Αθανασακοπούλου, μιλάει για το παιδικό βιβλίο "Το χελιδόνι και η βελανιδιά" της Μαρίας Σκούλου

ΟΜΙΛΙΑ ΣΤΗΝ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΤΟΥ ΒΙΒΛΙΟΥ
"ΤΟ ΧΕΛΙΔΟΝΙ ΚΑΙ Η ΒΕΛΑΝΙΔΙΑ" ΤΗΣ ΜΑΡΙΑΣ ΣΚΟΥΛΟΥ
"ΔΡΟΜΟΣ ΤΟΥ ΜΕΤΑΞΙΟΥ" ΣΑΒΒΑΤΟ 13/5/2023

Αγγελική Αθανασακοπούλου
Ιστορικός, Δρ. Νεοελληνικής Φιλολογίας

Η  Μαρία Σκούλου δίνει ένα σημαντικό ράπισμα στην ανθρωποκεντρική ηθική της εποχής μας  με την ιστορία της βελανιδιάς και του χελιδονιού. Είναι ένα ανάγνωσμα που θέτει ξεκάθαρα προβληματισμούς που συνδέονται με την περιβαλλοντική ηθική. Εξάλλου, ζούμε σε μία εποχή που η αξία της ανθρωπόμορφης ζωής μετρά περισσότερο από τη μη ανθρωπόμορφη ζωή. Έτσι, ό,τι βρίσκεται έξω από τον άνθρωπο είναι προορισμένο να υπηρετεί τις ανάγκες του, να λειτουργεί δηλαδή ως μία αποθήκη εργαλείων για τις επιταγές της καθημερινότητάς του. Ωστόσο, η συγγραφέας επιλέγει για πρωταγωνιστές της ιστορίας της ένα χελιδόνι και μία βελανιδιά. Δίνει σε αυτά τα έμβια όντα ανθρώπινες ιδιότητες και έτσι καταφέρνει να τα κάνει πιο προσιτά στον άνθρωπο, που ξεχνά πολλές φορές ότι ο πόνος και ο θάνατος δεν είναι μόνο δικά του «προνόμια». Μέσα από τους διαλόγους, γίνεται φανερό ότι διπλά μας ζουν, αναπτύσσονται και πεθαίνουν και άλλοι οργανισμοί ακόμα και αν δεν έχουμε με αυτούς τον ίδιο κώδικα επικοινωνίας, για να μπορέσουμε να κατανοήσουμε και τους δικούς τους ρυθμούς. Σε αυτό, βέβαια, σημαντικό ρόλο παίζει και η απουσία της ενσυναίσθησης στον σύγχρονο άνθρωπο. Με άλλα λόγια, μπορεί μόνο να αντιληφθεί ό,τι εκείνος βιώνει και όχι ό,τι εκφράζει ένα άλλο ον που είναι διαφορετικό από αυτόν.

Ακόμα, από την εν λόγω ιστορία προβάλλεται και η αναγκαιότητα της αρμονικής συνύπαρξης των διαφορετικών έμβιων όντων στη φύση. Η θνητότητα είναι ο κοινός παρονομαστής που υπογραμμίζει τη ματαιότητα κάθε αλαζονείας της κάθε μορφής ζωής απέναντι στην άλλη. Αναντίλεκτα, τα όντα συνιστούν κρίκους μιας αλυσίδας και το ένα έχει ανάγκη το άλλο, για να αντέξει τις δυσκολίες της δικής του πορείας πάνω στον πλανήτη. Παραδειγματικά μπορεί να αναφερθεί η εικόνα του αναγνώσματος όπου λίγα φύλλα της βελανιδιάς γίνονται μια απαραίτητη «κουβέρτα» προστασίας για το πληγωμένο φτερό του χελιδονιού.

Πέρα από αυτά, η τρυφερή αυτή ιστορία βάζει σε μία μεγάλη παρένθεση το αστικό περιβάλλον που κυριαρχεί στη σύγχρονη εποχή και αναδεικνύει μια σειρά εικόνων από τη φύση που ξυπνούν όλες τις αισθήσεις. Γίνονται μια νοερή γέφυρα, για να περάσει ο σύγχρονος αναγνώστης στην όχθη της πραγματικής του ρίζας που είναι η φύση. Τα δέντρα, τα πουλιά, ο έναστρος ουρανός είναι ο μόνος διαχρονικός πλούτος και σύντροφός του, μολονότι εκείνος έχει εγκλωβιστεί στις ψευδαισθήσεις του υλικού πολιτισμού.

Συνεπώς, η παρούσα ιστορία θα μπορούσε να λειτουργήσει και ως ένα παιδαγωγικό εργαλείο στην προσπάθεια σύνδεσης της περιβαλλοντικής εκπαίδευσης με τον έντεχνο λόγο. Ο  τελευταίος μπορεί να προκαλέσει την ευαισθητοποίηση του αναγνώστη που είναι το πρώτο σκαλί, για να οδηγηθεί στη γνώση γύρω από το περιβάλλον και να αναλάβει δράση για το περιβάλλον.

Πιο συγκεκριμένα, το ανάγνωσμα δίνει την αφόρμηση για συζήτηση σε σχέση με τα θέματα της προστασίας των πουλιών και των δασών και της μελέτης των ουράνιων σωμάτων. Οι μαθητές μπορούν να αναπτύξουν τη δημιουργικότητά τους, αξιοποιώντας αυτή τη συγκινητική ιστορία. Να κάνουν, δηλαδή, τους δικούς τους διαλόγους, να δώσουν ένα διαφορετικό τέλος, να δραματοποιήσουν κάποια αποσπάσματα αυτής ή να τη συνοδεύσουν με δική τους εικονογράφηση ή μουσική σύνθεση.

Σε κάθε περίπτωση, δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι ο διάλογος για τα θέματα του περιβάλλοντος δεν ξεκινά μόνο με την παράθεση επιστημονικών στοιχείων, αλλά και με την κινητοποίηση του συναισθήματος που στη συνέχεια συναντά τη λογική και σε αγαστή συνεργασία μετουσιώνονται σε δημόσια παρέμβαση, ώστε να επιτευχθεί η μετατόπιση ως έναν βαθμό από την ανθρωποκεντρική στην οικοκεντρική ηθική. Πιστεύω ότι το παρόν κείμενο βάζει ένα σημαντικό λιθαράκι και προς αυτή την κατεύθυνση.